Zatrudnianie członków rodzin pracowników dyplomatycznych, zatrudnianie pracowników miejscowych

Misje dyplomatyczne i ich członkowie mają prawo zatrudniać pracowników miejscowych. Pojęcie „pracownik miejscowy” oznacza obywatela polskiego bądź cudzoziemca, który legalnie przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie długoterminowego pozwolenia na pobyt. Nie mogą być zatrudniane osoby, które przebywają w Polsce na podstawie wiz krótkoterminowych lub w ramach ruchu bezwizowego w celach turystycznych.
Zatrudnienie pracownika miejscowego powinno się odbywać w oparciu o umowę o pracę, której zapisy są zgodne z przepisami prawa pracy obowiązującymi w Unii Europejskiej. Misje dyplomatyczne i ich członkowie zatrudniając pracowników miejscowych, zobowiązane są do respektowania tych przepisów. Zasadniczą regulacją prawną w tej dziedzinie jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I), (Dz. Urz. UE z 2008 r. L 177). Zgodnie z cytowanym rozporządzeniem wyboru prawa właściwego czyli prawa rządzącego danym stosunkiem pracy dokonują strony. Wybór ten nie może jednakże prowadzić do pozbawienia pracownika ochrony przyznanej mu na podstawie przepisów prawa, które w przypadku braku wyboru byłoby właściwe, a których to przepisów nie można, na mocy tego prawa wyłączyć w drodze umowy (przepisy bezwzględnie obowiązujące).
W polskim porządku prawnym przepisy regulujące ochronę praw pracownika zawarte są przede wszystkim we wspomnianej wyżej ustawie Kodeks pracy. Zgodnie z postanowieniami artykułu 18 paragraf 1 oraz 2 tej ustawy postanowienia umów o pracę nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. W przeciwnym razie postanowienia te są nieważne, a zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy.
Sformułowanie to oznacza, że przepisy polskiego prawa pracy mają moc bezwzględnie obowiązującą (ius cogens) w zakresie ochrony praw pracownika. Nie pozwalają bowiem na odstępstwa od nich na niekorzyść pracownika.
Biorąc pod uwagę przytoczone wyżej argumenty należy stwierdzić, że postanowienia indywidualnych umów o pracę zawierane przez misje dyplomatyczne państw obcych lub ich członków z pracownikami miejscowymi, niezależnie od prawa, któremu zgodnie z wyborem dokonanym przez strony podlegają, nie mogą zawierać postanowień przewidujących mniejszą ochronę pracownika niż ta, która przewidziana jest w przepisach polskiego prawa pracy o charakterze bezwzględnie obowiązującym.
Jedyny wyjątek od stosowania powyższej zasady przewiduje artykuł 25 Rozporządzenia. Zgodnie z nim przepisów Rozporządzenia nie stosuje się w przypadku istnienia umowy międzynarodowej zawierającej normy kolizyjne odnoszące się do zobowiązań umownych, której stroną jest państwo członkowskie Unii Europejskiej. W takim przypadku do ustalenia prawa właściwego dla indywidualnych umów o pracę zastosowanie mają przepisy danej umowy międzynarodowej.
Ministerstwo Spraw Zagranicznych nie wydaje omawianej kategorii personelu legitymacji, niezależnie od tego raz w roku występuje do misji dyplomatycznych o przekazanie listy pracowników miejscowych zatrudnionych w misji.
Ministerstwo organizuje również cykliczne spotkania informacyjne dla korpusu dyplomatycznego akredytowanego w Polsce poświęcone tematyce prawa pracy. Materiały po tych spotkaniach są również zamieszczane na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych w części Protokołu Dyplomatycznego.

2. Zatrudnianie członków rodzin

Członkowie rodzin członków misji dyplomatycznych państw, z którymi Rzeczpospolita Polska zawarła umowę dwustronną o zatrudnieniu członków rodzin mogą podejmować na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zatrudnienie z zachowaniem należnych im przywilejów i immunitetów. W takim przypadku zastosowanie mają następujące rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej, które weszły w życie z dniem 29 stycznia 2009 roku (a-b) oraz z dniem 2 lutego 2009 roku (c) na podstawie artykułu 90 ustęp 1 i 5 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dziennik Ustaw z 2008 r. Numer 69, pozycja 415 z późniejszymi zmianami, w tym ostatnią zmianą Dziennik Ustaw z 2009 r. Numer 9, pozycja 33):
· rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2009 roku w sprawie wydania zezwolenia na pracę cudzoziemca (Dziennik Ustaw z 2009 r. Numer 16, pozycja 84);
· rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2009 roku w sprawie określenia przypadków, w których zezwolenie na pracę cudzoziemca jest wydawane bez względu na szczegółowe warunki wydawania zezwoleń na pracę cudzoziemców (Dziennik Ustaw z 2009 r. Numer 16, pozycja 85);
· rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 lutego 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykonywania pracy przez cudzoziemców bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę ( Dziennik Ustaw Numer 21, pozycja 114).
Wnioski dotyczące osób ubiegających się o podjęcie pracy na podstawie umów dwustronnych w sprawie zatrudniania członków rodzin misji dyplomatycznych w Polsce, które przewidują wydawanie zezwoleń na pracę, na zasadzie wzajemności, zgodnie z polskimi przepisami prawa winny być składane do Ministerstwa Spraw Zagranicznych na co najmniej 45 dni przed planowanym terminem zatrudnienia lub upływem ważności poprzedniego zezwolenia i załatwiane są w następującym trybie:
a) złożenie noty w sprawie podjęcia pracy zarobkowej przez członka rodziny misji w Ministerstwie Spraw Zagranicznych.
b) do noty załączony powinien być wniosek o udzielenie zezwolenia na wykonywanie pracy przez cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (druki wniosku są dostępne w Mazowieckim Urzędzie Wojewódzkim przy Placu Bankowym 3/5 lub na stronie urzędu - www.mazowieckie.pl.).
c) we wniosku należy wypełnić wszystkie rubryki formularza, zaznaczając jako typ zezwolenia „A”, natomiast spośród wymienionych załączników dołączyć wymienione w punktach 4.1, 4.7, 4.9 oraz 4.10. Wnioski powinny być wypełnione czytelnie (pismem drukowanym) w języku polskim.
d) Ministerstwo przekazuje Ambasadzie zezwolenie na wykonywanie pracy, wydane przez wojewodę właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy.
W przypadku członków rodziny, korzystających z immunitetu od jurysdykcji administracyjnej i cywilnej państwa przyjmującego, zgodnie z art.31 ust.1 lit.c oraz art.37 Konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych z 1961 roku, nie będzie on miał zastosowania w odniesieniu do wszelkiej działalności związanej z wykonywaniem pracy zarobkowej. Natomiast immunitet od jurysdykcji karnej państwa przyjmującego ma w pełni zastosowanie także w odniesieniu do czynności dokonanych w trakcie wykonywania pracy zarobkowej.
Zgodnie z konwencjami wiedeńskimi, członkowie rodziny podlegają przepisom podatkowym i przepisom o ubezpieczeniu społecznym państwa przyjmującego w zakresie wszelkich spraw związanych z pracą zarobkową wykonywaną w tym państwie.
W przypadku zamiaru podjęcia pracy przez członka rodziny członka misji dyplomatycznej, urzędu konsularnego państwa, z którym nie zostało zawarte porozumienie dwustronne, a także misji organizacji międzynarodowej, zatrudnienie zarobkowe tej osoby powinno być zgłoszone notą Protokołowi Dyplomatycznemu. Misja powinna poinformować jednocześnie o zrzeczeniu się z przywilejów i immunitetów przysługujących dotychczas tej osobie oraz zwrócić jej legitymację, wydaną uprzednio przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej. W takim przypadku członek rodziny członka misji będzie traktowany jak każdy inny cudzoziemiec pragnący podjąć zatrudnienie zarobkowe w Polsce, który musi ubiegać się o wizę pobytową z prawem do pracy lub kartę czasowego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

3. Zatrudnianie pomocy domowych

Wnioski w sprawie zatrudnienia przez członków misji osób, które nie są obywatelami polskimi i nie mają prawa stałego pobytu w Polsce, w charakterze pomocy domowych, załatwiane są w następującym trybie (zgodnie z wymienionymi wyżej rozporządzeniami Ministra Pracy i Polityki Społecznej):
a) zamiar zatrudnienia pomocy domowej powinien być notyfikowany przed jej przybyciem do Polski:
· przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych państwa wysyłającego lub przez centralę organizacji międzynarodowej w przypadku, gdy akredytacja członka misji będącego pracodawcą dokonywana jest na podstawie noty Ministerstwa lub centrali,
· przez misję dyplomatyczną w Polsce w przypadku, gdy akredytacja członka misji będącego pracodawcą dokonywana jest, z uwagi na ruch bezwizowy między danym państwem a Polską, na podstawie noty tej misji;
b) pomoc domowa składa w polskim urzędzie konsularnym w państwie zamieszkania wniosek o wydanie wizy. Urząd ten wydaje wizę wjazdową z ważnością na okres do 90 dni pobytu w Polsce;
c) misja dyplomatyczna notyfikuje Ministerstwu przybycie pomocy domowej jednocześnie występując o wydanie jej legitymacji. Następnie składa w Ministerstwie (na co najmniej 45 dni przed planowanym terminem zatrudnienia lub upływem ważności poprzedniego zezwolenia) wniosek o udzielenie zezwolenia na wykonywanie pracy przez cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Druki są dostępne w Mazowieckim Urzędzie Wojewódzkim przy Placu Bankowym 3/5 oraz na stronie internetowej urzędu: www.mazowieckie.pl .Wniosek wypełniony przez pracodawcę – członka misji dyplomatycznej w języku polskim musi być czytelny. Wypełniając go należy wpisać:
· na pierwszej stronie w rubryce „pieczęć wnioskodawcy”: imię, nazwisko i adres osoby, u której ma być zatrudniony dany cudzoziemiec jako pomoc domowa, jako typ zezwolenia należy zaznaczyć „A”;
· można pominąć następujące rubryki formularza od punktu 1.3 do punktu 1.6.5, oraz punkty 3.4 i 3.5.;
· zamiast załączników wymaganych do wniosku należy przedłożyć kserokopię pierwszej strony paszportu i kserokopię legitymacji członka misji, który zamierza daną osobę zatrudnić oraz kserokopię pierwszej strony paszportu zatrudnianego cudzoziemca,
· przekreślić linią ukośną treść oświadczenia wnioskodawcy, zawartego w rubryce 5.
Dodatkowo w nocie, przy której składany jest wniosek należy wskazać, czy składki na ubezpieczenia społeczne za zatrudnianą osobę są uiszczane w innym państwie, czy też osoba zatrudniona została zgłoszona do ubezpieczenia w Polsce. Niedopełnienie obowiązku zgłoszenia do ubezpieczenia uniemożliwi dalsze procedowanie w przedmiotowym zakresie.
d) Ministerstwo wydaje pomocy domowej legitymację specjalną potwierdzającą jej status w czasie pobytu w Polsce. Okres ważności legitymacji nie może przekraczać terminu ważności legitymacji wydanej członkowi misji będącemu pracodawcą;
e) powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi może nastąpić po wydaniu przez wojewodę zezwolenia na wykonywanie pracy;
f) zezwolenie na wykonywanie pracy, wydane przez wojewodę właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy, Ministerstwo przekazuje misji;
g) wnioski o przedłużenie zezwolenia na wykonywanie pracy przez cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej załatwiane są w trybie analogicznym do podanego wyżej;
h) w przypadku wcześniejszego zakończenia pełnienia funkcji w Polsce przez członka misji, misja dyplomatyczna winna poinformować Ministerstwo o skróceniu okresu zatrudnienia pomocy domowej oraz zwrócić wydaną jej uprzednio legitymację,
Ponadto zwraca się uwagę, że:
· członek misji, będący pracodawcą zobowiązany jest do zapewnienia pomocy domowej podczas jej pobytu w Polsce niezbędnej opieki medycznej oraz do zabezpieczenia środków umożliwiających jej powrót do państwa zamieszkania lub wyjazd do państwa kolejnego pobytu po zakończeniu pracy wykonywanej w Polsce;
· osoba, wykonująca funkcje pomocy domowej członka misji, która nie jest obywatelem polskim lub nie ma w Polsce stałego miejsca zamieszkania, jest zwolniona z opłat i podatków od wynagrodzeń, jakie otrzymuje z tytułu zatrudnienia. Nie korzysta ona jednak z innych przywilejów, ani też immunitetów;
· w przypadku gdy pracodawca – członek misji dyplomatycznej pragnie zatrudnić cudzoziemca w innym trybie, niż wskazano powyżej, obowiązuje procedura ogólna, z zastosowaniem badania sytuacji na rynku pracy i opłaty na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.