Czy polska firma obcokrajowca musi prowadzić księgi rachunkowe

Czy polska firma obcokrajowca musi prowadzić księgi rachunkowe
Obywatel Unii Europejskiej, który prowadzi w Polsce działalność gospodarczą, może rozliczać się z fiskusem na podstawie księgi przychodów i rozchodów Ta ewidencja wystarczy także w spółce cywilnej lub jawnej, której wspólnikiem jest taka osoba.

Oczywiście dotyczy to tylko sytuacji, gdy przychody netto firmy ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy są niższe niż równowartość w złotych 1 mln 200 tys. euro.
Obecnie z taką interpretacją przepisów zgadzają się już organy podatkowe. Nie zawsze jednak tak było.

Podmioty zobowiązane do prowadzenia pełnej księgowości, zostały wskazane w art. 2 ustawy o rachunkowości. Można je podzielić na dwie grupy. W pierwszej obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych zależy od wielkości obrotów. Bierze się pod uwagę przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy. Gdy są one równe lub wyższe od równowartości 1 mln 200 tys. euro, to firma musi mieć pełną księgowość. Takie zasady mają zastosowanie do osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych, spółek partnerskich oraz spółdzielni socjalnych.
Jest też druga grupa podmiotów, na które nałożono obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych bez względu na wielkość obrotów. Są to m.in. spółki z o.o. i akcyjne. Ale nie tylko. Z art. 2 ust. 1 pkt 6 ustawy o rachunkowości wynika, że zaliczamy do niej także osoby zagraniczne, oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych - w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.
Jednocześnie z art. 5 pkt. 2 lit. a ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedno Dz.U. nr 220, poz. 1447 ze zm.) wynika, że przez osobę zagraniczną rozumie się osobę fizyczną nieposiadającą obywatelstwa polskiego.
Przepisy te stały się przyczyną wątpliwości, czy obcokrajowiec prowadzący w Polsce działalność gospodarczą musi prowadzić księgi rachunkowe, nawet gdy jego przychody są niższe od równowartości 1 mln 200 tys. euro. To samo pytanie pojawiło się w odniesieniu do spółek cywilnych, jawnych i partnerskich, których wspólnikiem jest obywatel innego kraju.
Jednoosobowa działalność
Pierwszym z tych problemów zajmowała się m.in. Izba Skarbowa w Warszawie w Interpretacji z 17 lutego 2010 r. (IPPB1/ 415-959/09-2/KS). Z pytaniem zwrócił się obywatel Austrii, który w Polsce prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą (opodatkowaną stawką liniową). Jego przychody z tego tytułu są znacznie niższe niż równowartość 1 mln 200 tys. euro. Uważał więc, że ma prawo rozliczać się z urzędem skarbowym na podstawie księgi przychodów i rozchodów. To dlatego, że takie prawo przysługuje Polakom, którzy są w identycznej jak on sytuacji. Tymczasem prawo UE nie pozwała nakładać na przedsiębiorców z innego kraju Wspólnoty dodatkowych ograniczeń. Byłoby to bowiem ograniczanie swobody przedsiębiorczości.
Izba skarbowa zgodziła się z tymi argumentami. Wskazała, że zgodnie z art. 243 ust 1 ustawy o PIT osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie wykonujące działalność gospodarczą są obowiązane prowadzić podatkową
księgę przychodów i rozchodów albo księgi rachunkowe (zgodnie z odrębnymi przepisami). Ewidencje te trzeba prowadzić w sposób zapewniający ustalenie dochodu (straty), podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku za rok podatkowy w tym za okres sprawozdawczy, a także uwzględniać w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych informacje niezbędne do obliczenia wysokości odpisów amortyzacyjnych.
Izba potwierdziła, że do odrębnych przepisów w rozumieniu tego artykułu należy ustawa o rachunkowości. Wyjaśniła też, że zgodnie z nią "każda osoba fizyczna nieposiadająca obywatelstwa polskiego (bez względu na miejsce zamieszkania czy też ewentualne posiadanie lub jego brak zezwolenia na osiedlenie się) jest osobą zagraniczną, wówczas bez znaczenia dla ustalenia obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych pozostaje wysokość przychodu netto osiągnięta z prowadzonej przez tę osobę pozarolniczej działalności gospodarczej".

Izba podkreśliła jednak, że inne zasady dotyczą obywatel UE. Wynika to zart. 12 i 43 traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (obecnie art. 18 i 49 traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej). Zgodnie z nimi ograniczenia swobody przedsiębiorczości obywateli jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego są zakazane. Swoboda przedsiębiorczości obejmuje m.in. podejmowanie i wykonywanie działalności prowadzonej na własny rachunek.
Izba podkreśliła, że z wyrażonej wart. 43 traktatu zasady swobody przedsiębiorczości i zasady pierwszeństwa prawa wspólnotowego nad prawem krajowym wynika, że:
* prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo przed prawem krajowym państwa członkowskiego,
* państwa mają obowiązek zapewnić skuteczność prawa wspólnotowego,
* krajom członkowskim nie wolno wprowadzać przepisów prawa krajowego, które byłyby sprzeczne z prawem wspólnotowym,
* w razie sprzeczności przepisów" prawa wspólnotowego i krajowego zastosowanie mają przepisy prawa wspólnotowego,
* późniejsze prawo krajowe nie deroguje wcześniejszego prawa wspólnotowego;
Orzecznictwo Trybunału
Izba Skarbowa w Warszawie powołała się także na orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, Potwierdzają one, że obowiązujące akty prawne wydane przez instytucje wspólnotowe po ich wejściu w życie nie tylko automatycznie wyłączają stosowanie jakichkolwiek sprzecznych z nimi aktów prawa krajowego, ale również wykluczają przyjęcie przez parlament państwa członkowskiego nowych ustaw, które byłyby niezgodne z przepisami prawa wspólnotowego. W podsumowaniu izba stwierdza, że ,,mając na uwadze zasadę równego traktowania obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej, należy uznać, iż osoby fizyczne będące obywatelami tych państw, nieposiadające obywatelstwa polskiego. powinny być traktowane tak jak obywatele polscy. W związku z tym zastosowanie do nich znajduje art. 2 ust 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości, na podstawie którego osoby te są zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych dopiero po osiągnięciu, za poprzedni rok obrotowy, przychodów netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych wynoszących co najmniej równowartość w walucie polskiej 1 mln 200 tys. euro".
Takie same wnioski wynikają także z innych odpowiedzi fiskusa. Przykładem jednej z najnowszych jest dotycząca obywatela Węgier interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 11 stycznia 2012 r. (IPPB1/415-1011/ 11-2/JB).

Taka sama argumentacja jest aktualna w przypadku polskich spólek cywilnych, jawnych i partnerskich, w których jeden wspólnik - lub więcej - jest obywatelem UE. Potwierdza to odpowiedź Izby Skarbowej w Warszawie z 2 lutego 2009 r. (IPPB1/4160-1/0921 AŻ). Pytanie dotyczyło polskiej spółki jawnej, w której udziałowcem jest obywatel Holandii.
Początkowo Izba Skarbowa w Warszawie uznała, że spółka ta musi prowadzić księgi rachunkowe bez względu na wysokość obrotów. Jej zdaniem wynika to z art. 2 ust. 1 pkt 6 ustawy o rachunkowości. Spółka nie zgodziła się z taką wykładnią i wniosła skargę do sądu. Po ponownym przeanalizowaniu sprawy organ podatkowy postanowił przyznać rację spółce. Izba skarbowa wyjaśniła, że "mając na uwadze zasadę równego traktowania obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej - osoby fizyczne nieposiadające obywatelstwa polskiego powinny być traktowane tak jak obywatele polscy i zastosowanie do nich powinien mieć art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości, a mianowicie osoby te będą zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych dopiero po osiągnięciu, za poprzedni rok obrotowy, progu przychodów 1 mln 200 tys. euro. Również nowelizacja przepisów art. 2 ust. 1 pkt 6 ustawy o rachunkowości, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2009 r., nie wpłynęła na zakres stosowania przepisów ustawy o rachunkowości przez zagraniczne osoby fizyczne. A zatem spółka jawna, której udziałowcem jest zagraniczna osoba fizyczna, będzie zobowiązana do prowadzenia ksiąg rachunkowych dopiero po osiągnięciu, za poprzedni rok obrotowy, progu przychodów 1 mln 200 tys. euro - zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy o rachunkowości".
Przedsiębiorcy spoza UE
Okazuje się więc, że obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych przez przedsiębiorcę zależy od tego, z jakiego kraju on pochodzi. Rosjanin lub Amerykanin, który będzie chciał prowadzić działalność gospodarczą w Polsce, musi prowadzić księgi rachunkowe, nawet gdy jego firma osiąga niewielkie obroty. Do obywateli UE stosuje się natomiast takie same zasady i limity, jakie obowiązują polskich przedsiębiorców.

Ustawa o PIT również zawiera przepisy nakładające obowiązek prowadzenia pełnej księgowości. Jej art. 24a ust. 4 odwołuje się do ustawy o rachunkowości, ale tylko w zakresie wysokości limitu. Jednocześnie nakazuje uwzględniać wszystkie przychody z działalności gospodarczej. Jest to znacznie szersza kategoria niż określona w ustawie o rachunkowości (nakazuje ona brać pod uwagę jedynie przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych). Zdaniem organów podatkowych trzeba uwzględniać wszystkie przychody. Oznacza to, że należy brać pod uwagę np. przychody z odpłatnego zbycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (zgodnie z prawem bilansowym nie są one uwzględniane przy ustalaniu obowiązku prowadzenia ksiąg).
5293440 zł
Jeśli przychody firmy za 2011 r. osiągnęły ten limit, to w 2012 r. musi ona prowadzić księgi rachunkowe. Zasada ta dotyczy osób fizycznych, spółdzielni socjalnych oraz spółek: cywilnych, jawnych i partnerskich