Informacje o Polsce, nauce, legalizacji pobytu, zatrudnianie cudzoziemców 2016

Pytania najczęściej zadawane pracownikom WSC podczas wizyt informacyjnych w konsulatach w:
Erywaniu, Tbilisi, Łuku i Lwowie

• W jaki sposób uzyskać informację starosty, umożliwiającą wydanie zezwolenia
na pracę?
W celu uzyskania takiej informacji starosty, pracodawca zgłasza ofertę pracy na stanowisko,
na którym będzie zatrudniony cudzoziemiec, do powiatowego urzędu pracy, właściwego ze
względu na główne miejsce wykonywania pracy przez cudzoziemca. Oferta powinna zawierać opis stanowiska pracy (zakres obowiązków), kwalifikacje (wymagania do jej podjęcia)
oraz zamierzony okres pracy.
W przypadku gdy specyfikacja pracy wykonywanej przez cudzoziemca nie pozwala na wskazanie głównego miejsca jej wykonywania, informację wydaje starosta właściwy ze względu na
siedzibę lub miejsce zamieszkania pracodawcy.

• Kiedy jest potrzebna informacja starosty do wydania zezwolenia na pracę?
Wojewoda może wydać zezwolenie na pracę lub na pobyt czasowy i pracę bez informacji starosty o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy, gdy zezwolenie do-
tyczy:
cudzoziemca upoważnionego do reprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego
w jego oddziale lub przedstawicielstwie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
obywatela Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdowy,
Federacji Rosyjskiej i Ukrainy, wykonującego prace pielęgnacyjno-opiekuńcze lub
w charakterze pomocy domowej na rzecz osób fizycznych w gospodarstwie
domowym,
cudzoziemca — trenera sportowego lub sportowca, wykonującego pracę na rzecz
klubów sportowych i innych podmiotów, których działalność statutowa obejmuje
upowszechnianie kultury fizycznej i sportu,

• lekarza i lekarza dentysty, odbywającego szkolenie lub realizującego program
specjalizacji na podstawie stosownych przepisów o specjalizacji lekarzy i lekarzy
dentystów,
• cudzoziemca mającego wykonywać pracę, która figuruje w wykazie zawodów
i rodzajów pracy, nie wymagających informacji starosty dla wydania zgody na pracę
przez wojewodę właściwego ze względu na główne miejsce jej wykonywania;
• w przypadku wniosku o przedłużenie zezwolenia na pracę dla tego samego
cudzoziemca i na tym samym stanowisku.

• Kto może pracować na podstawie oświadczenia pracodawcy
o zamiarze zatrudnienia?
Zezwolenia na pracę nie muszą posiadać obywatele Republiki Armenii, Republiki Białoru-
si, Republiki Gruzji, Republiki Mołdowy, Federacji Rosyjskiej i Ukrainy, wykonujący pracę
przez okres do 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, niezależnie od liczby pracodawców,
na podstawie umowy zawartej w formie pisemnej. Przed podjęciem pracy przez cudzoziemca
powiatowy urząd pracy, właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego lub siedzibę praco-
dawcy, rejestruje pisemne oświadczenie o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi, określające: nazwę zawodu, miejsce wykonywania pracy, datę rozpoczęcia i okres wykonywania
pracy, rodzaj umowy stanowiącej podstawę wykonywania pracy oraz wysokość wynagrodzenia brutto, także informację o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych na lokalnym rynku pracy oraz oświadczenie o zapoznaniu się z przepisami związanymi z pobytem i pracą cudzoziemców.
Oznacza to, że cudzoziemcy z powyższych krajów mogą podjąć pracę w Polsce bez zezwolenia,
jeżeli:
pracodawca zarejestruje w powiatowym urzędzie pracy oświadczenie o zamiarze
powierzenia pracy cudzoziemcowi (na okres maksymalnie 6 miesięcy),
cudzoziemiec posiada aktualną wizę z prawem do pracy w Polsce lub zezwolenie
na zamieszkanie na pobyt czasowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
W przypadku cudzoziemca, który przebywa poza granicami Polski i nie posiada dokumentów
pobytowych (wizy lub zezwolenia na zamieszkanie na pobyt czasowy), pracodawca rejestruje
oświadczenie o zamiarze powierzenia mu wykonywania pracy, po czym wysyła je cudzoziemcowi. Wówczas ten na podstawie oświadczenia może ubiegać się w polskiej placówce dyplomatycznej o wizę, wydaną w celu wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
(wiza na okres maksymalnie do 180 dni).

• Jakie dokumenty należy złożyć, ubiegając się o zezwolenie na pobyt i pracę?
Ubiegając się o zezwolenie na pobyt i pracę, należy złożyć w Wydziale Spraw Cudzoziemców we właściwym urzędzie wojewódzkim (właściwość ze względu na miejsce zamieszkania
cudzoziemca):
• 3 egzemplarze wypełnionego zgodnie z pouczeniem wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy;
4 aktualne kolorowe fotografie, nieuszkodzone, o wymiarach 45x35 mm, wykonane
w ciągu ostatnich 6 miesięcy na jednolitym jasnym tle, mające dobrą ostrość oraz
pokazujące wyraźnie oczy i twarz od wierzchołka głowy do górnej części barków;
twarz ma zajmować 70-80 proc. fotografii; fotografia ma przedstawiać osobę
patrzącą na wprost, o otwartych oczach, nieprzesłoniętych włosami, z naturalnym
wyrazem twarzy i z zamkniętymi ustami;
ważny dokument podróży (2 kserokopie) — kserokopie wszystkich zapisanych stron
paszportu;
informację starosty właściwego ze względu na główne miejsce wykonywania pracy
przez cudzoziemca (a gdy specyfika pracy na to nie pozwala, uwzględnia się
siedzibę lub miejsce zamieszkania pracodawcy) o braku możliwości zaspokojenia
potrzeb kadrowych, z wykorzystaniem rejestrów bezrobotnych i poszukujących
pracy, lub o negatywnym wyniku rekrutacji organizowanej dla pracodawcy;
informacja winna być wydana nie wcześniej niż 180 dni przed złożeniem wniosku;
umowę z pracodawcą zawartą w formie pisemnej i będącej podstawą wykonywania
pracy przez cudzoziemca; jeśli praca ma być podejmowana po raz pierwszy u danego
pracodawcy, należy załączyć umowę ze wskazaną przyszłą/planowaną datą
rozpoczęcia pracy po uzyskaniu zezwolenia na pobyt czasowy i pracę (zgodnie z art.
114 ust.1 pkt 4 ustawy o cudzoziemcach);
dokumenty potwierdzające posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego lub pokrycie
przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
dokumenty potwierdzające posiadanie miejsca zamieszkania w Polsce, np. umowę
najmu, umowę użyczenia, potwierdzenie zameldowania, zaświadczenie (rezerwację)
z hotelu;
rozliczenie podatkowe np. PIT składany do urzędu skarbowego, jeśli cudzoziemiec
wcześniej pracował w Polsce;

zaświadczenie o niezaleganiu z płaceniem podatków, jeśli cudzoziemiec rozliczał się
już w Polsce (zaświadczenie wydawane jest przez właściwy urząd skarbowy
w ciągu 7 dni).

Czy należy mieć zezwolenie na pobyt w Polsce, żeby założyć działalność gospodarczą? Gdzie można uzyskać informację o warunkach założenia spółki?

Niektórzy cudzoziemcy mogą zakładać i prowadzić działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele polscy. Oznacza to, że mogą oni podejmować i prowadzić każdą dopuszczoną polskim prawem formę działalności gospodarczej.
Do grupy tych cudzoziemców należą migranci, którzy mają w Polsce:
1. zezwolenie na pobyt stały;
2. zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE;
3. zezwolenie na pobyt czasowy udzielone członkowi rodziny cudzoziemca w celu
połączenia z rodziną;
4. zezwolenie na pobyt czasowy na podstawie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, udzielonego przez inne niż Polska państwo członkowskie UE, jeżeli
taka osoba uzasadni swoje zamieszkiwanie w Polsce;
5. zezwolenie na pobyt czasowy udzielone członkowi rodziny cudzoziemca, mającego
status rezydenta długoterminowego UE, przyznany przez inne państwo niż Polska,
jeżeli ów członek rodziny przebywał z cudzoziemcem w innym państwie członkowskim UE i chce razem z nim przebywać w Polsce;
6. zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w celu podjęcia lub kontynuacji
stacjonarnych studiów wyższych lub stacjonarnych studiów doktoranckich w Polsce;
7. zezwolenie na pobyt czasowy, będąc w związku małżeńskim, zawartym z obywatelem polskim mieszkającym w Polsce (małżonkowie obywateli polskich mają prawo
do prowadzenia działalności gospodarczej, wynikające z faktu małżeństwa, o ile
podstawą ich pobytu jest zezwolenie na pobyt czasowy);
8. status uchodźcy;
9. ochronę uzupełniającą;
10. zgodę na pobyt tolerowany;
11. korzystają w Polsce z ochrony czasowej;
12. posiadają ważną Kartę Polaka.

Pozostali cudzoziemcy, którzy nie zostali wymienieni powyżej (na przykład przebywający w
Polsce na podstawie wizy, czy też przebywający za granicą, a rejestracja działalności gospodarczej nie wymaga ich fizycznej obecności w Polsce), mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą wyłącznie w formie:
• spółki komandytowej
• spółki komandytowo-akcyjnej
• spółki akcyjnej
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Cudzoziemiec, który chce jedynie założyć jedną z czterech spółek wymienionych powyżej,
nie musi posiadać prawa do pobytu w Polsce. Wynika to z faktu, iż taki cudzoziemiec jest
właścicielem firmy i, co do zasady, jego obecność w Polsce nie jest wymagana (może on np.
zarejestrować firmę przez internet). Jeżeli jednak cudzoziemiec planuje wykonywać w firmie,
której jest właścicielem, określoną pracę (np. zarządzać firmą), musi uzyskać zezwolenie na
pracę na określonym stanowisku (np. dyrektora) oraz uzyskać podstawę do pobytu w Polsce
(np. wizę, kartę pobytu).

• Gdzie można uzyskać w Polsce meldunek i jak długo to trwa?
Jakie dokumenty są potrzebne do zameldowania?
Istnieją trzy rodzaje zameldowania:
na pobyt czasowy do 3 miesięcy
na pobyt czasowy ponad 3 miesiące
na pobyt stały
Aby zameldować się w Polce, należy złożyć w urzędzie gminy lub dzielnicy odpowiedni for-
mularz. Do zameldowania niezbędny jest paszport, dokument potwierdzający prawo pobytu
w Polsce (karta pobytu, wiza, zezwolenie na osiedlenie się, zezwolenie na pobyt czasowy, itp.)
oraz dokument potwierdzający tytuł prawny do lokalu, np. umowa cywilnoprawna, wypis
z księgi wieczystej, decyzja administracyjna, orzeczenie sądu, itd.

Przy zameldowaniu cudzoziemca na pobyt czasowy do 3 miesięcy, obowiązku meldunkowego
należy dokonać w obecności najemcy lub właściciela lokalu, legitymującego się stosownym
tytułem prawnym do tego lokalu oraz dokumentem stwierdzającym tożsamość.
Z wymaganych dokumentów osoby meldującej się potrzebne są paszport, karta pobytu, wiza
lub zezwolenie na pobyt. Organ ewidencyjny, po złożeniu formularza przez cudzoziemca, wy-
daje niezwłocznie dokument potwierdzający dokonanie meldunku. Dokument ten jest ważny
do czasu upływu terminu zameldowania. Czynność ta zwolniona jest z opłat.
W dniu 24 września 2010 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił nową ustawę o ewidencji ludności, opublikowaną w Dz.U. nr 217, poz. 1427, która weszła w życie zgodnie z usta-
wą o zmianie ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych oraz niektórych innych
ustaw (Dz.0 z 2012 poz. 1407) w dniu 1 marca 2015.
Ustawa przewiduje zniesienie obowiązku meldunkowego z dniem 1 stycznia 2016 roku.

• Jakie środki finansowe powinna posiadać osoba, która chciałaby ubiegać się
o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy z tytułu studiów?
Cudzoziemiec składający taki wniosek powinien posiadać środki finansowe na pokrycie kosztów nauki, utrzymania i powrotu oraz środki pokrywające opłaty za studia, w przypadku ich
ponoszenia. Oznacza to, że składając wniosek o pobyt czasowy z tytułu studiów, cudzoziemiec
powinien przedstawić:
• zaświadczenie z uczelni o przyjęciu na studia lub o kontynuacji studiów, bądź
zaświadczenie o odbywaniu kursu przygotowawczego ( z sekretariatu uczelni);
• dowód uiszczenia wymaganych opłat za studia/kurs, jeżeli są odpłatne (zaświadczenie z uczelni);
• dokumenty potwierdzające posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego lub pokrycie
przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• dokumenty potwierdzające posiadanie wystarczających środków finansowych
na pokrycie kosztów utrzymania i podróży powrotnej do państwa pochodzenia
lub zamieszkania oraz kosztów studiów/kursu przygotowawczego (wyciąg z konta).

Kwota minimalna na pokrycie kosztów utrzymania to 543 zł (ok. 127 euro) na każdy miesiąc
pobytu przez okres 15 miesięcy lub przez cały okres studiów — dla studentów przebywających
samodzielnie na terenie Polski, lub 457 zł (ok. 109 euro) na każdego członka w rodzinie studenta.

Cudzoziemiec powinien również posiadać bilet powrotny lub środki finansowe na pokrycie kosztów podróży powrotnej do państwa pochodzenia lub zamieszkania, albo kosztów tranzytu
do państwa trzeciego, które udzieli pozwolenia na wjazd, w wysokości stanowiącej równowartość biletu, z jakim cudzoziemiec przybył na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, nie mniejsze
niż:
• 200 zł, jeżeli przybył z państwa sąsiadującego z Polską,
500 zł, jeżeli przybył z państwa członkowskiego Unii Europejskiej nie sąsiadującego
z Polską,
2500 zł, jeżeli przybył z państwa nie będącego członkiem Unii Europejskiej.

• Moi przodkowie mieszkali w granicach II RP. Gdzie mogę poszukiwać
dokumentów potwierdzających polskie obywatelstwo moich wstępnych?

Przede wszystkim należy zdobyć jak najwięcej informacji o osobie, której dokumenty chcemy
pozyskać (miejsce i data urodzenia, zgonu, zawarcia związku małżeńskiego, imiona i nazwiska
rodziców). W przypadku gdy dziadek bądź ojciec służyli w Wojsku Polskim, można zwrócić
się do Centralnego Archiwum Wojskowego w celu wydobycia dokumentów potwierdzających
przebieg służby wojskowej.
Jeśli przodkowie urodzili się na terenie Państwa Polskiego, można wystąpić do Archiwum
Mienia Zabużańskiego Urzędu Stanu Cywilnego w Warszawie. Część ksiąg z Ukrainy, Białorusi czy Litwy została przekazana do tego archiwum.
Dokumentów potwierdzających posiadanie obywatelstwa polskiego można także poszukiwać
w archiwach ukraińskich, bowiem przechowują one np. spisy wyborców do Sejmu i Senatu,
listy mieszkańców, itp. Te same dokumenty — w przypadku gdy nie będzie można potwierdzić
polskiego obywatelstwa, mogą być przydatne do potwierdzenia polskiego pochodzenia.
Mieszkam w Polsce już 2 lata na podstawie karty stałego pobytu uzyskanej w
związku z polskim pochodzeniem. Czy mogę złożyć wniosek o uznanie za obywatela polskiego?

Aby móc w pełni odpowiedzieć na to pytanie, trzeba w pierwszej kolejności sprawdzić, na
jakiej podstawie została wydana decyzja zezwalająca na pobyt stały na terytorium RP. Jeśli
decyzja została wydana na podstawie art. 52 ust. 5 Konstytucji, można ubiegać się o uznanie
za obywatela polskiego po 2 latach pobytu na podstawie karty stałego pobytu. Gdy natomiast
decyzja została wydana w związku z posiadaniem Karty Polaka, wniosek ten można złożyć po
3 latach. Te dwa przypadki różnią się także dokumentami, które należy dołączyć do wniosku.
W pierwszym przypadku do wniosku należy załączyć: dowód wniesienia opłaty skarbowej
w wysokości 219 zł, odpisy aktu urodzenia i małżeństwa wydane przez polski urząd stanu
cywilnego, kopię paszportu, kopię decyzji o pobycie stałym, kopię karty pobytu, certyfikat
potwierdzający znajomość języka polskiego bądź świadectwo ukończenia szkoły w Polsce,
lub za granicą z wykładowym językiem polskim, a także oświadczenie o wyjazdach z Polski
w badanym okresie.
W drugim przypadku dodatkowo należy złożyć: tytuł prawny do zajmowanego lokalu mieszkalnego oraz dokumenty potwierdzające stabilne i regularne źródło dochodu.

• Mieszkam na Ukrainie. Moi przodkowie mieli polskie obywatelstwo, ale utracili
je w przeszłości. Chciałbym starać się o obywatelstwo polskie.

W przypadku gdy nie posiada się karty pobytu w Polsce, bez różnicy, czy jest to karta pobytu
stałego, czasowego czy rezydenta długoterminowego UE, wniosek o nadanie obywatelstwa
polskiego do Prezydenta RP można złożyć wyłącznie za pośrednictwem polskiej placówki konsularnej. Do wniosku należy załączyć dokumenty potwierdzające dane i informacje wpisane
we wniosku. Wniosek taki przyjmuje konsul, a następnie przesyła go wraz z dokumentami do
Ministra Spraw Wewnętrznych. Ten po sporządzeniu opinii przekazuje wniosek do Kancelarii
Prezydenta. Należy wspomnieć, że Prezydenta nie obliguje żaden termin do podjęcia decyzji,
która jest wyłącznie uznaniowa i od której — w razie odmowy — nie można się odwołać.

1. OGÓLNE INFORMACJE

RZECZPOSPOLITA POLSKA położona jest w Europie środkowej. Kraj graniczy z Federacją
Rosyjską, Białorusią, Ukrainą, Słowacją, Czechami, Niemcami oraz posiada dostęp do Morza
Bałtyckiego. Powierzchnia Polski wynosi 312 685 km'.
Polska liczy sobie około 38 mln mieszkańców. Stolicą jest Warszawa, gdzie mieszka blisko
1,8 mln mieszkańców. Inne duże miasta to Kraków, Wrocław, Poznań, Gdańsk, łódź, Białystok,
Lublin, Katowice. Oficjalnym językiem jest język polski. Polska jest podzielona na 16 jednostek
administracyjnych zwanych województwami.
Rzeczpospolita Polska to demokratyczna i suwerenna republika parlamentarna, oparta
na trójpodziale władzy: na władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Najważniejszą
osobą w państwie jest Prezydent wybierany co 5 lat w wyborach powszechnych.
Polska odzyskała niepodległość 11 listopada 1918 roku po trwających ponad 100 lat
zaborach, dokonanych przez Rosję, Austrię i Prusy. Dzień 11 listopada został ustanowiony
Świętem Narodowym Niepodległości. Po II wojnie światowej Polska znalazła się w obozie
państw podległych Związkowi Radzieckiemu. W pierwszych wolnych wyborach w 1989 roku
wygrał ruch obywatelski Solidarność i od tego momentu datuje się powrót Polski do gro-
na państw niepodległych. Od 1999 roku Polska jest członkiem NATO, a do Unii Europejskiej
przystąpiła 1 maja 2004 roku. Polska należy również do Strefy Schengen, do której wstąpiła
21 grudnia 2007 roku.

SYMBOLE PAŃSTWA

GODŁO
Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest orzeł biały na czerwonym tle. Legenda głosi, że trzej
bracia: Lech, Czech i Rus szukali miejsca do osiedlenia się. Gdy Lech zobaczył na wzgórzu
samotny dąb, a na nim siedzącego orła — przyjął go za godło swego ludu, a miejsce nazwał
Gnieznem, uważanym za pierwszą stolicę Polski.

FLAGA NARODOWA
Flaga narodowa jest oficjalnym symbolem państwa, reprezentującym je zarówno wewnątrz
kraju, jak i na arenie międzynarodowej. Flaga składa się z dwóch pasów poziomych: w kolorze
białym (u góry) i czerwonym (na dole). Według nieoficjalnej interpretacji, biel symbolizuje
czystość i szlachetność, a czerwień — krew przelaną za wolność. Dzień 2 maja jest obchodzony
jako Dzień Flagi Narodowej.

HYMN NARODOWY
Hymnem narodowym jest Mazurek Dąbrowskiego. Słowa hymnu napisał Józef Wybicki
w 1797 roku, a więc w czasie, gdy Polska była pod zaborami. Niewyjaśnione pozostaje pochodzenie melodii hymnu. Hymn śpiewa się podczas oficjalnych uroczystości, w czasie świąt narodowych oraz wydarzeń sportowych lub kulturalnych o znaczeniu międzynarodowym.
Oto słowa pierwszej zwrotki i refrenu:
Jeszcze Polska nie zginęła,
Kiedy my żyjemy.
Co nam obca przemoc wzięła,
Szablą odbierzemy
Marsz, marsz Dąbrowski
Z ziemi włoskiej do Polski.
Za twoim przewodem
Złączym się z narodem.

ADMINISTRACJA RZECZYPOSPOLITEJ
Władzę ustawodawczą sprawuje Parlament, który tworzy i uchwala akty prawne, zwane
ustawami. Składa się dwóch izb: Sejmu (izba niższa) i Senatu (izba wyższa). Marszałek Sejmu
jest drugą osobą w państwie, ponieważ w razie śmierci Prezydenta to on przejmuje władzę.
Członkowie Sejmu i Senatu są wybierani w wolnych wyborach powszechnych co 4 lata.
Władzę wykonawczą sprawują: Prezydent, Rada Ministrów (rząd) oraz organy administracji
rządowej.

Prezydent jest wybierany w wyborach powszechnych co 5 lat. On mianuje członków rządu,
podpisuje ustawy i ma prawo weta. ogłasza wybory, negocjuje umowy międzynarodowe oraz
reprezentuje Polskę na arenie międzynarodowej. Ma również prawo nadawania obywatelstwa
polskiego oraz udzielania łaski (amnestii).

Premiera nominuje Prezydent po każdych wyborach do parlamentu, zwykle zostaje nim
przewodniczący partii która stanowi większość w parlamencie lub tworzy koalicję rządzącą.
Premier powołuje rząd. przedstawia kandydatów na ministrów, których następnie mianuje
Prezydent.

Organami administracji rządowej są ministerstwa, urzędy centralne oraz wojewodowie,
realizujący politykę rządu W województwach. Wojewodowie są również Odpowiedzialni
za sprawy legalizacji pobytu i pracy cudzoziemców oraz w zakresie przyznawania obywatelstwa polskiego.

Poza administracją rządową istnieje w Polsce również administracja samorządowa na poziomie województwa, powiatu, gminy i dzielnicy. Wybory do władz samorządowych odbywają się
co 4 lata.

Władzę sądownicza stanowią: Trybunał Konstytucyjny, który orzeka m.in. w sprawach
zgodności uchwalanego prawa z Konstytucją. sądy (okręgowe, rejonowe, grodzkle i administracyjne) oraz Prokurator Generalny.

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

Rzecznik Praw Obywatelskich to organ państwowy utworzony w 1988 roku, stojący na straży
wolności. praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji RP. Powoływany jest przez
Parlament na okres 5 lat. Sprawuje kontrolę, a także podejmuje czynności, w razie stwierdzenia, że poprzez celowe działanie lub zaniechanie organu. instytucji lub organizacji doszło
do naruszenia praw człowieka i obywatela. Rzecznik jest w swojej działalności niezawisły
i niezależny od innych organów władzy państwowej, odpowiadając tylko przed Sejmem.
Działania podejmuje po dokonaniu analizy okoliczności sprawy. Rzecznik praw obywatelskich
angażuje się w sprawy cudzoziemców w kontekście recepcji, integracji i postępowań administracyjnych. Działa z pomocą Biura Rzecznika Praw Obywatelskich.

Najważniejszym aktem prawnym w Polsce jest Konstytucja RP. Obecnie obowiązująca została uchwalona 12 kwietnia 1997 roku. Polska jest również stroną wielu umów międzynarodowych, w tym także dotyczących praw człowieka i obywatela, ochrony międzynarodowej oraz
umów dwustronnych, które mają pierwszeństwo przed ustawami i rozporządzeniami.

2. IMIGRACJA I INTEGRACJA

Od początku 2014 roku wzrasta liczba cudzoziemców przyjeżdżających do Polski i ubiegających się o długoterminową legalizację-pobytu (kartę pobytu). Na dynamikę wzrostu składanych
wniosków mają wpływ: sytuacja na sąsiedniej Ukrainie, zakończenie wraz z końcem roku 2014
pobytu cudzoziemców, którzy skorzystali z abolicji 2012 roku. oraz zliberalizowane przepisy
ustawy o cudzoziemcach uchwalonej w 2013 roku. Obrazuje to poniższy wykres, dotyczący
ilości składanych wniosków na Mazowszu:

W związku ze zmianami w tendencjach migracyjnych w Polsce. a zwłaszcza na terenie Mazowsza (z pobytów krótkoterminowych na pobyty długoterminowe). temat integracji staje się
coraz ważniejszy. Statystyki pokazują, .że cudzoziemcy chcą pozostawać w Polsce. a praktyka wskazuje na coraz większą świadomość obywatelską przybywających do Polski obcokrajowców. którzy nie tylko chcą mieć wpływ na własne życie w naszym kraju. ale także na życie
społeczne.

W 2010 roku została powołana Krajowa Platforma Współpracy na rzecz Integracji, która
zrzesza ponad 120 członków i stanowi forum wymiany wiedzy oraz doświadczeń pomiędzy
społecznościami migrantów, instytucjami pubIicznymi, organizacjami pozarządowymi oraz
innymi podmiotami pełniącymi istotną rolę w procesie integracji cudzoziemców. W ramach
działania tej platformy zostały wypracowane zalecenia dla polityki integracyjnej Polski.

Dzięki środkom z Europejskiego Funduszu na rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich w procesy integracji włączyły się również organizacje pozarządowe oraz stowarzyszenia migranckie
skupione przy największych skupiskach cudzoziemców. Najczęściej świadczą one pomoc
prawną, szeroko rozumiane doradztwo integracyjne, prowadzą kursy językowe— języka polskie-
go i języków obcych — oraz przygotowują imigrantów do wejścia na rynek w formie warsztatów umiejętności miękkich (np. autoprezentacji, komunikacji, asertywności).
Z drugiej strony, brak jest narzędzi prawnych, które umożliwiałyby integrację cudzoziemców
innych niż ci, którym nadano status uchodźcy lub udzielono ochrony międzynarodowej. Te
osoby objęte są rządowym programem integracyjnym.

• DOBROWOLNE POWROTY DO KRAJU POCHODZENIA
Program ten skierowany jest do:
• cudzoziemców, którzy nie uzyskali w Polsce statusu uchodźcy ani innej
formy ochrony,
• cudzoziemców, którzy zrezygnowali z ubiegania się o nadanie statusu uchodźcy,
• pozostałych cudzoziemców, którzy nie mogą pozostać w Polsce,
• osób wymagających specjalnego traktowania — kobiet w ciąży, samotnych
rodziców z małymi dziećmi, osób chorych bądź niepełnosprawnych,
dzieci bez opieki oraz osób będących ofiarami handlu ludźmi.
Dobrowolny powrót może być zorganizowany przez:
• Szefa Urzędu do spraw Cudzoziemców,
• Międzynarodową Organizację do Spraw Migracji w ramach
programu dobrowolnych powrotów).
Program obejmuje:
• doradztwo w zakresie powrotu, w tym aktualne i szczegółowe informacje
o kraju powrotu;
• pomoc w uzyskaniu dokumentu podróży, gdy to konieczne;
• badania medyczne, w razie potrzeby;
• organizację podróży powrotnej do miejsca docelowego w kraju powrotu;
• pomoc reintegracyjną.

3. POBYT

ZEZWOLENIE NA POBYT REZYDENTA DŁUGOTERMINOWEGO UE

REZYDENT DŁUGOTERMINOWY jest to obywatel państwa trzeciego, który zyskał status
rezydenta długoterminowego, czyli zgodnie z przepisami:

zamieszkiwał legalnie i nieprzerwanie na terytorium Polski przez okres 5 lat,

posiadał stałe i regularne dochody wystarczające do utrzymania własnej osoby
i członków swojej rodziny, bez konieczności korzystania z systemu pomocy
społecznej (uzyskiwane dochody bada się w okresie 3 lat poprzedzających złożenie
wniosku).

posiadał ubezpieczenie zdrowotne w odniesieniu do wszystkich rodzajów ryzyka,
zwykle pokrywanych przez państwo.

Korzyści z uzyskania zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE:

zezwolenie wydawane bezterminowo (wymiana karty pobytu co 5 lat),
możliwości pracy bez koniecznosci posiadania zezwolenia na pracę,

podróżowanie po krajach Strefy Schengen, wraz z możliwością osiedlenia się
winnym państwie członkowskim,

ubezpieczenie zdrowotne i społeczne, wydawane na tych samych zasadach jak
obywatelom Polski,

możliwość zameldowania na pobyt stały.

Co oznaczają cechy pobytu: pięcioletni, legalny, nieprzerwany?

1) PIĘCIOLETNI

Pięć lat według ustawy o cudzoziemcach nie oznacza 5 lat kalendarzowych.

Generalna zasada - do pięcioletniego pobytu wlicza się: pobyt na podstawie zezwoleń na po-

byt czasowy, pobyt stały, na podstawie wiz, ruchu bezwizowego, i jest on zaliczany w całości

przez okres, na jaki został wydany tytuł pobytowy, w przypadku wiz: ilość dni wykorzystanych.

Wyjątki od tej zasady określone są w ustawie z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach.

Podstawa prawna pobytu w Polsce zaliczony okres pobytu w proc.

1 Pobyt w toku postępowania w sprawie nadania statusu uchodźcy, jeżeli
przekroczył on 18 miesięcy. 100 proc

2 Pobyt przez 5 lat w UE na podstawie Niebieskiej Karty UE —w tym 2 lata
bezpośrednio przed złożeniem wniosku w Polsce na podstawie zezwole-
nia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymaga-
jącym wysokich kwalifikacji. 100 proc

3 Pobyt na podstawie wizy wydanej w celu odbycia studiów I, II lub III 50 proc.
stopnia lub jednolitych magisterskich oraz szkolenia zawodowego.

4 Pobyt na podstawie zezwolenia w związku z rozpoczęciem lub kon- 50 proc.
tynuacją studiów I, II lub III stopnia albo jednolitych magisterskich
oraz szkolenia zawodowego.

5 Pobyt w toku postępowania w sprawie nadania statusu uchodźcy. 50 proc.

6 Pobyt pracownika delegowanego przez usługodawcę w celu transgra- O proc.
nicznego świadczenia usług lub będącego usługodawcą świadczącym
usługi transgraniczne.

7 Pobyt na podstawie wizy Schengen upoważniającej tylko do wjazdu O proc.
i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ze względów humani-
tarnych.

8 Pobyt w okresie nauki na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. O proc.

9 Pobyt w okresie zobowiązania do powrotu. O proc.

10 Pobyt w okresie zobowiązania do opuszczenia terytorium O proc.
Rzeczypospolitej Polskiej w określonych przypadkach.

11 Pobyt członka misji dyplomatycznej lub urzędu konsularnego O proc.
państwa obcego lub innej osoby zrównanej z nim na podstawie
ustaw, umów międzynarodowych lub powszechnie ustalonych
zwyczajów międzynarodowych.

12 Pobyt krótkotrwały. O proc

13 Pobyt w toku postępowania w sprawie nadania statusu uchodźcy, O proc.
w przypadku gdy postępowanie to zakończyło się odmową nadania
tego statusu lub udzielenia ochrony uzupełniającej.

14 Pobyt na podstawie zezwolenia na przekraczanie granicy w ramach O proc.
małego ruchu granicznego.

2) LEGALNY

W badanym okresie nie można przebywać na terytorium Polski nielegalnie NAWIET i PRZEZ
JEDEN DZIEŃ (np. przekroczyć liczbę dni do wykorzystania, złożyć wniosek po terminie wskazanym w ustawie o cudzoziemcach).

3) NIEPRZERWANY

Generalna zasada - pobyt cudzoziemca uznaje się za nieprzerwany, jeżeli w 5-letnim okresie
badanym, zgodnie z ustawą;

1. jednorazowa przerwa W pobycie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej była
mniejsza niż 6 miesięcy, a wszystkie przerwy nie przekroczyły w sumie 10 miesięcy
(304 dni),

2. jednorazowa przerwa w pobycie mniejsza niż 12 miesięcy. wszystkie przerwy
nieprzekraczające 18 miesięcy- w przypadku pobytu na terytorium innego państwa
członkowskiego Unii Europejskiej cudzoziemca posiadającego zezwolenie na pobyt
czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji.

Okoliczności usprawiedliwiające długotrwałe (ponad G-miesięczne jednorazowo
i 10-miesięczne w sumie) nieobecności cudzoziemca:

- Wykonywanie przez niego obowiązków zawodowych lub świadczenie pracy poza
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy zawartej z pracodawcą,
którego siedziba znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

- Towarzyszenie ww. cudzoziemcowi przez jego małżonka lub małoletnie dziecko.

- Szczególna sytuacja osobista wymagająca obecności cudzoziemca poza terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej i trwająca nie dłużej niż 6 miesięcy.

- Wyjazd poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu od bycia praktyk
lub uczestnictwa w zajęciach, przewidzianych w toku studiów w polskiej uczelni.
• ZEZWOLENIE NA POBYT STAŁY
Korzyści płynące z posiadania zgody na pobyt stały w Polsce:
Cudzoziemiec posiadający stały tytuł pobytowy w Polsce nabywa prawa zbliżone do obywatela
polskiego, m.in. w zakresie dostępu do szkolnictwa wyższego, rynku pracy, opieki społecznej.
Zgodnie z przepisami, zezwolenia na pobyt stały udziela się cudzoziemcowi
na czas nieoznaczony, na jego wniosek, jeżeli:
• jest dzieckiem cudzoziemca, któremu udzielono zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, i pozostaje pod jego władzą rodzicielską;
• urodził się po udzieleniu temu cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE lub
• urodził się w okresie ważności zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego temu
cudzoziemcowi, lub
• jest dzieckiem obywatela polskiego, pozostającym pod jego władzą rodzicielską;
• jest cudzoziemcem o polskim pochodzeniu i zamierzającym osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe. W celu ustalenia polskiego pochodzenia
stosuje się przepisy ustawy o repatriacji, zgodnie z którymi za osobę polskiego
pochodzenia uznaje się osobę deklarującą narodowość polską i spełniającą łącznie
następujące warunki:
1. co najmniej jedno z rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było
narodowości polskiej;
2. wykaże ona swój związek z polskością, w szczególności przez pielęgnowanie polskiej mowy, polskich tradycji i zwyczajów;
3. za osobę polskiego pochodzenia uznaje się również osobę deklarującą
narodowość polską, która posiadała w przeszłości obywatelstwo polskie
lub posiadało je co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje
pradziadków, oraz spełniającą określony w przepisach warunek;
4. warunek uważa się za spełniony, jeżeli co najmniej jedno z rodziców
lub dziadków albo dwoje pradziadków wnioskodawcy potwierdziło swoją
przynależność do narodu polskiego, zwłaszcza przez pielęgnowanie
polskich tradycji i zwyczajów.

W celu rozstrzygnięcia, czy wnioskodawca ma polskie pochodzenie, ustala się jego związek
z polskością, w szczególności przez pielęgnowanie polskiej mowy, polskich tradycji i zwyczajów.
Następuje to poprzez przesłuchanie przeprowadzone pod rygorem odpowiedzialności karnej
przez pracownika urzędu. W przypadku gdy strona posługuje się językiem polskim w stopniu
niewystarczającym do swobodnej konwersacji, może stawić się na przesłuchanie wraz z tłumaczem. Tłumacz nie musi być tłumaczem przysięgłym.

O pobyt stały w Polsce może złożyć wniosek również. cudzoziemiec pozostający w uznawanym
przez prawo Rzeczypospolitej Polskiej związku małżeńskim z obywatelem polskim przez co
najmniej 3 lata przed złożeniem wniosku, i bezpośrednio przed złożeniem wniosku przebywał nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres nie krótszy niż 2 lata,
na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy, udzielonego w związku z pozostawaniem w związku małżeńskim z obywatelem polskim lub w związku z uzyskaniem statusu uchodźcy. ochrony
uzupełniającej lub zgody na pobyt ze względów humanitarnych.

Podobnie jak w przypadku rezydenta długoterminowego, pobyt stały uznaje się za nieprzerwany jeżeli żadna z przerw w nim nie była dłuższa niż 6 miesięcy i wszystkie przerwy nie przekroczyły łącznie 10 miesięcy w okresach stanowiących podstawę do udzielenia mu zezwolenia
na pobyt stały.

W trak-cie postępowania administracyjnego o udzielenie prawa pobytu stałego ze względu
na pozostawanie w związku małżeńskim przeprowadza się postępowanie wyjaśniające
w celu ustalenia, czy związek małżeński nie został zawarty w celu ominięcia przepisów
polskiego prawa. W ramach tego postępowania może zostać przeprowadzony wywiad środowiskowy, przesłuchanie małżonków lub świadków..

O pobyt stały mogą wystąpić również osoby posiadające ważną Kartę Polaka i zamierzające
osiedlić się na terytorium Polski na stałe. W przypadku tej przesłanki, organ administracyjny
weryfikuje jedynie ważność posiadanej Karty Polaka oraz zamiar rzeczywistego osiedlenia się
w Polsce na stałe.

Ponadto stały tytuł pobytowy przewidziany jest dla osób:
będących ofiarami handlu ludźmi i przebywających na terytorium Polski bezpośrednio przed złożeniem wniosku przez okres nie krótszy niż 1 rok na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy dla ofiar handlu ludźmi, które współpracowały z organami ścigania w postępowaniu karnym w sprawie o przestępstwo oraz mają uzasadnione obawy przed powrotem do państwa pochodzenia, potwierdzone
przez prokuratora prowadzącego postępowanie w tej sprawie, dla osób, które bezpośrednio przed złożeniem wniosku przebywały nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres nie krótszy niż 5 lat na podstawie statusu uchodźcy, ochrony uzupełniającej lub zgody na pobyt ze względów humanitarnych, oraz dla osób, które bezpośrednio przed złożeniem wniosku przebywały nieprzerwanie na terytorium Polski przez okres nie krótszy niż 10 lat na podstawie zgody na pobyt tolerowany, lub udzielono im na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej azylu.
Wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt stały winien być złożony w trakcie legalnego pobytu
osoby na terytorium RP. Informacje zawarte we wniosku składane są pod rygorem odpowiedzialności karnej. Podanie nieprawdziwych danych osobowych lub fałszywych informacji we wniosku lub zeznaniu, bądź zatajenie prawdy albo załączenie do akt sprawy podrobionych lub przerobionych dokumentów w celu użycia ich jako autentycznych obliguje urząd do odmowy wnioskowanego zezwolenia, a nawet do poinformowania o zaistniałej sytuacji właściwych organów ścigania.
Z powyższego wynika, że o ile przy ubieganiu się o pobyt rezydenta długoterminowego UE
na terytorium Polski należy wykazać swój związek ekonomiczny z krajem, to w przypadku
pobytu stałego ustawodawca warunki jego uzyskania uzależnił od powiązań szeroko pojętych
interesów osobistych wnioskodawcy z Polską, jego związków rodzinnych, jak również utożsamiania się z Polską przy odpowiednim udokumentowaniu swojego polskiego pochodzenia.

4. EDUKACJA

SYSTEM EDUKACJI

System oświaty w Polsce jest to ustanowiona przez państwo polskie struktura organizacyjna,
zapewniająca w szczególności realizację prawa do kształcenia, wychowania i opieki. Obejmuje
ona:

- przedszkola

- szkoły podstawowe

- gimnazja

- szkoły ponadgimnazjalne (m.in. licea. technika)

- szkoły policealne (min. uczelnie wyższe)

- artystyczne

- oraz inne placówki oświatowe

Zgodnie z Konstytucją RP:

- Każdy obywatel ma prawo do nauki.

- Nauka jest obowiązkowa od 6 do 18 roku życia, ale status instytucji obowiązkowych
mają jedynie szkoła podstawowa i gimnazjum.

- W szkołach publicznych nauka w zakresie ramowych planów nauczania jest bezpłatna.
v Językiem nauczania jest język polski.
- Szkoły finansowane są w większości z budżetu państwa.

o Nadzór pedagogiczny nad szkołami sprawuje Ministerstwo Edukacji Narodowej
poprzez kuratoria oświaty.

Szkoły dzielą się na publiczne (bezpłatna nauka w ramach podstawy programowej) i nie~
publiczne. (szkoły społeczne. szkoły związków wyznaniowych, szkoły prywatne - mogą być
finansowane z czesnego wnoszonego przez rodziców uczniów).

Szkoły niepubliczne mają prawo wydawać świadectwa uznawane przez szkoły publiczne
i uczelnie wyższe.
CHARAKTERYSTYKA POSZCZEGÓLNYCH ETAPÓW EDUKACJI
Przedszkole
W edukacji przedszkolnej uczestniczą dzieci w wieku od 3 do 6 lat, a w szczególnych
przypadkach dzieci od 2,5 roku.
Uczęszczanie do przedszkoli dzieci 3-4-letnich jest dobrowolne. Decyzję w tej sprawie podejmują rodzice.
Dzieci 5- i 6-letnie są objęte obowiązkowym wychowaniem przedszkolnym. Oddziały,
do których uczęszczają dzieci 5- i 6-letnie, nazywane są zwyczajowo „zerówkami".
Obok przedszkoli funkcjonują również oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych oraz punkty przedszkolne i zespoły wychowania przedszkolnego. Te ostatnie
formy wychowania przedszkolnego przeznaczone są dla niewielkich grup dzieci
i tworzy się je w miejscowościach odległych od przedszkoli i szkół podstawowych.
Za uczęszczanie do przedszkoli publicznych i prywatnych można pobierać opłaty. Zadaniem
gminy jest organizowanie i prowadzenie przedszkoli publicznych oraz zapewnienie w nich bez-
płatnych zajęć w ramach podstawy programowej wychowania przedszkolnego, w czasie nie
krótszym niż 5 godzin dziennie (rodzice dopłacają za kolejne godziny, dodatkowe zajęcia oraz
posiłki).
Szkoła podstawowa
Kształcenie jest bezpłatne dla wszystkich uczniów.
O przyjęciu do szkoły podstawowej decyduje jedynie wiek dziecka — 6-7 lat.
Od września 2015 roku wszystkie dzieci 6-letnie (i pozostałe 7-latki) obowiązkowo
rozpoczną naukę w pierwszej klasie szkoły podstawowej
Sześcioletnia szkoła podstawowa podzielona jest na dwa trzyletnie etapy:
1) Na pierwszym etapie - w klasach I-III ,6 9 lat) — realizowana jest edukacja wczesnoszkolna
(bez podziału na przedmioty, jeden nauczyciel, wychowawca).
Naukę języka obcego, edukację muzyczną, edukację plastyczną, wychowanie fizyczne i zajęcia komputerowe można powierzyć nauczycielowi-specjaliście, w takim przypadku nie musi
przestrzegać 45-minutowej jednostki lekcyjnej.

Uczniowie uczestniczą również w zajęciach religii lub etyki, chociaż te ostatnie - na skutek
malej liczby chętnych ~ są rzadko organizowane w polskich szkołach. O uczestnictwie dziecka
w zajęciach religii decydują jego rodzice.

Oprócz obowiązkowych zajęć lekcyjnych. 'szkoła winna również zapewnić dzieciom pozalekcyjne zajęcia służące zarówno rozwijaniu talentów. jak i wyrównywaniu szans)

2) W klasach IV-VI kształcenie odbywa się w ramach przedmiotów których prowadzenie
powierza się nauczycielom specjalistom. Jeden z nauczycieli uczących dany oddział klasowy
pełni funkcję wychowawcy. Przedmioty realizowane na tym etapie to (jednostka lekcyjna:
45 minut): język polski, język obcy nowożytny. matematyka, przyroda, historia i społeczeństwo,
muzyka, plastyka. technika (zajęcia techniczne). informatyka (zajęcia komputerowe),
wychowanie fizyczne, religia lub etyka (decyzja o uczestnictwie dziecka w zajęciach należy
do rodziców) wychowanie do życia w rodzinie (od klasy V; decyzja o uczestnictwie dziecka
w zajęciach należy do rodziców). W klasie VI uczniowie przystępują do sprawdzianu poziomu
wiedzy i umiejętności. który jest jednakowy dla wszystkich uczniów,

Uczniowie o specjalnych potrzebach edukacyjnych otrzymują dostosowane arkusze. Mogą oni
także zdawać egzamin w indywidualnie przystosowanych warunkach. Sprawdzian organizowany jest przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Sprawdzi-an ten nie ma wpływu na ukończenie
szkoły podstawowej, ani na przyjęcie 'do gimnazjum rejonowego. W innym przypadku punkty
uzyskane przez ucznia brane są pod uwagę w rekrutacji.

Od 1999 roku reforma oświaty wprowadziła trzyletnie gimnazjum jako nowy etap edukacyjny przeznaczony dla młodzieży w wieku 13-16 lat. Aby zostać przyjętym do gimnazjum należy posiadać świadectwo ukończenia szkoły podstawowej oraz przystąpić do zewnętrznego
sprawdzianu po ukończeniu 6 klasy szkoły podstawowej. Kształcenie na tym etapie ma charakter ogólny i odbywa się w zakresie następujących przedmiotów:

- język polski

- matematyka

v dwa języki obce nowożytne
o historia

o wiedza o społeczeństwie

- geografia

• biologia
• chemia
• fizyka
• informatyka
• muzyka
• plastyka
• wychowanie fizyczne
• edukacja dla bezpieczeństwa
• zajęcia artystyczne (przedmiot uzupełniający)
• zajęcia techniczne (przedmiot uzupełniający)
W zależności od woli rodziców, uczeń gimnazjum może też uczestniczyć w zajęciach religii lub
etyki oraz wychowania do życia w rodzinie. Kształcenie w gimnazjum kończy się egzaminem
gimnazjalnym, który zazwyczaj odbywa się w kwietniu i przystępują do niego uczniowie klas
trzecich.
Egzamin składa się z trzech części: humanistycznej, matematyczno-przyrodniczej i językowej.
Przystąpienie do egzaminu jest warunkiem ukończenia gimnazjum, ale nie określa się minimalnego wyniku, jaki zdający powinien uzyskać, aby egzamin zdać. Wynik egzaminu jest jednak jednym z kryteriów branych pod uwagę przy rekrutacji do szkoły ponadgimnazjalnej.
Szkoty ponadgimnazjalne
Istnieją następujące rodzaje szkół ponadgimnazjalnych:
a) zasadnicze szkoły zawodowe o trzyletnim okresie nauczania, których ukończenie
po zdaniu egzaminu umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje
zawodowe; szkoty te nie przeprowadzają egzaminów maturalnych,
b) trzyletnie licea ogólnokształcące, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,
c) czteroletnie technika, których ukończenie umożliwia po zdaniu egzaminu uzyskanie
dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, a także uzyskanie świadectwa
dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,
d) szkoły policealne o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku, których ukończenie
umożliwia, po zdaniu egzaminu, uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe.

e) trzyletnie szkoły specjalne przysposabiające do pracy dla uczniów z upośledzeniem
umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa
potwierdzającego przysposobienie do pracy.

Przedziały wiekowe dla ww. etapów edukacji:

- liceum ogólnokształcące - 16-19 lat
- technikum -16 - 20 lat
- zasadnicza szkoła zawodowa - 16-19 lat

- szkoła policealna - 19-21 lat

Uczelnie. Szkoły wyższe.

Zgodnie z ustawą, uczelnie mają prawo używać w swoich nazwach następujących wyrazów
w zależności od posiadanych uprawnień: uniwersytet, uniwersytet techniczny, politechnika
i akademia (akademie morskie: w Gdyni i w Szczecinie, akademie muzyczne, akademie sztuk
pięknych. akademie wychowania fizycznego), państwowe wyższe szkoły teatralne, państwowe
wyższe szkoły zawodowe. uczelnie ekonomiczne, uczelnie medyczne, uczelnie pedagogiczne,
uczelnie rolnicze. uczelnie służb państwowych, uczelnie teologiczne, uczelnie wojskowe.
W Polsce działają uczelnie publiczne i niepubliczne.

Studia wyższe, w myśl przepisów o kształceniu wyższym. to studia pierwszego stopnia,
studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie. prowadzone przez uczelnię do tego
uprawnioną.

Studia. pierwszego stopnia to forma kształcenia, na którą są przyjmowani kandydaci posiadający świadectwo dojrzałości, a która kończy się uzyskaniem kwalifikacji pierwszego stopnia.

Studia drugiego stopnia to forma kształcenia, na którą są przyjmowani kandydaci posiadający co najmniej kwalifikacje pierwszego stopnia, i która kończy się uzyskaniem kwalifikacji
drugiego stopnia.

Jednolite studia magisterskie to forma kształcenia, na którą są przyjmowani kandydaci
posiadający świadectwo dojrzałości, i która kończy się uzyskaniem kwalifikacji drugiego
stopnia.
Studia trzeciego stopnia to studia doktoranckie, prowadzone przez uprawnioną jednostkę organizacyjną uczelni, instytut naukowy Polskiej Akademii Nauk, instytut badawczy lub międzynarodowy instytut naukowy działający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, utworzony na podstawie odrębnych przepisów; na studia te są przyjmowani kandydaci posiadający kwalifikacje drugiego stopnia, a studia kończą się uzyskaniem kwalifikacji trzeciego stopnia (stopniem doktora).
Studia podyplomowe to forma kształcenia, na którą przyjmowani są kandydaci posiadający
kwalifikacje co najmniej pierwszego stopnia, prowadzone są w uczelni, instytucie naukowym
Polskiej Akademii Nauk, instytucie badawczym lub Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego, kończą się uzyskaniem kwalifikacji podyplomowych.

Z odbywaniem studiów I, II i III stopnia związane jest zdobywanie kwalifikacji, i tak:
kwalifikacje pierwszego stopnia —efekt kształcenia na studiach I stopnia, zakończonych uzyskaniem tytułu zawodowego licencjata, inżyniera lub równorzędnego, właściwego dla określonego kierunku studiów i profilu kształcenia, potwierdzony odpowiednim dyplomem;
kwalifikacje drugiego stopnia — efekt kształcenia na studiach II stopnia, zakończonych uzyskaniem tytułu zawodowego magistra, magistra inżyniera lub równorzędnego, właściwego dla
określonego kierunku studiów i profilu kształcenia, potwierdzony odpowiednim dyplomem;
kwalifikacje trzeciego stopnia — uzyskane w drodze przewodu doktorskiego i potwierdzone
odpowiednim dyplomem; podobnie uzyskuje się kwalifikacje podyplomowe, które potwierdza
odpowiednie świadectwo.

Wyróżnia się dwie formy studiów (systemy studiów):
• studia stacjonarne (podstawowy system studiów) i
• studia niestacjonarne:
Studia stacjonarne w uczelni państwowej są bezpłatne z wyjątkiem powtarzania zajęć dydaktycznych z powodu niezadowalających wyników w nauce. Przyjęcia na uczelnie odbywają się
na podstawie wyników egzaminu maturalnego, jednak niektóre uczelnie mogą wprowadzić
dodatkowe wymogi. Jest to forma studiów wyższych, w której co najmniej połowa programu
kształcenia jest realizowana w postaci zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego
udziału nauczycieli akademickich i studentów.
Studia niestacjonarne — to forma studiów wyższych inna niż studia stacjonarne, wskazana
przez senat danej uczelni.

Punkty ECTS (Europejski System Akumulacji i Transferu Punktów) są zdefiniowane w europejskim systemie akumulacji i transferu punktów zaliczeniowych jako miara średniego
nakładu pracy osoby uczącej się, niezbędnego do uzyskania zakładanych efektów kształcenia.

Do odbywania studiów w uczelni może być dopuszczona osoba, która spełnia warunki rekrutacji ustalone przez uczelnię oraz posiada:

1) świadectwo dojrzałości - w przypadku ubiegania się o przyjęcie na studia I stopnia
lub jednolite studia magisterskie;

2) tytuł magistra, licencjata, inżyniera lub równorzędny i spełnia warunki określone
na podstawie ust. 2 - w przypadku ubiegania się 0 przyjęcie na studia Il stopnia.

Podstawę przyjęcia na studia stopnia lub jednolite studia magisterskie stanowią wyniki
egzaminu maturalnego. Uczelnia może przeprowadzić dodatkowe egzaminy wstępne tylko
w przypadku konieczności sprawdzenia uzdolnień artystycznych, sprawności fizycznej lub
szczególnych predyspozycji do podejmowania studiów na danym kierunku, a niesprawdzanych W trybie egzaminu maturalnego, lub gdy osoba ubiegająca się o przyjęcie na studia
posiada świadectwo dojrzałości uzyskane za granicą. Egzaminy te nie mogą dotyczyć przed-
miotów objętych egzaminem maturalnym.

NOSTRYFIKACJA DYPLOMU I UZNAWALNOŚĆ

Nostryfikacja (łac. noster - nasz, facere - czynić) to procedura uznawania ważności stopni
naukowych, tytułów zawodowych oraz innych dyplomów i świadectw uzyskanych w innych
krajach, przeprowadzana przez odpowiednie krajowe jednostki, np. kuratoria oświaty lub rady
wydziałów uczelni wyższych, uprawnionych do nadawania analogicznego stopnia naukowego
w tym kraju, który „uznaje stopień za własny".

Nostryfikacji podlegają dyplomy uzyskane w krajach, z którymi Polska nie zawarła dwustronnych porozumień o uznawaniu wykształcenia zdobytego za granicą za równoważne z wykształceniem zdobytym w Polsce.

W Polsce do nostryfikacji są upoważnione:

- w przypadku świadectw szkolnych i maturalnych ~ odpowiednie wojewódzkie
kuratoria oświaty,

- dyplomów uczelni wyższych - rady jednostek organizacyjnych uczelni, które nadają
stopnie doktora w danej dziedzinie nauki i kształcą studentów w obszarze obejmują'
cym odpowiedni kierunek studiów,

o stopni naukowych - rady jednostek organizacyjnych, które nadają stopnie doktora
habilitowanego w zakresie odpowiedniej dyscypliny naukowej lub artystycznej.

Procedura nostryfikacji

Nostryfikacji dyplomów ukończenia studiów dokonują rady jednostek organizacyjnych
(np. rada wydziałowa, rada naukowa) na polskich uczelniach. Nostryfikację można uzyskać
tylko na wydziale uczelni, która ma prawo do nadawania tytułu doktora w tej dziedzinie nauki,
w której cudzoziemiec ubiega się o nostryfikację.

Przykładowo: osoba, która ukończyła socjologię na uczelni zagranicznej i chce nostryfikować
dyplom w Polsce, może udać się do rady Wydziału Filozofii i Socjologii na Uniwersytecie
Warszawskim, gdyż ta uczelnia jest uprawniona do nadawania tytułu doktora socjologii.

Jeśli nostryfikacja ma dotyczyć dyplomu ukończenia studiów wyższych, które na polskiej uczelni są prowadzone na więcej niż jednym kierunku studiów albo jako studia międzywydziałowe,
należy zwrócić się z pismem informującym o tej sytuacji do rektora uczelni. W tym wypadku to
rektor wyznaczy radę do przeprowadzenia nostryfikacji.

W celu nostryfikacji powinno się złożyć podanie do rady wydziałowej lub naukowej. Do podania należy załączyć:
- oryginał oraz kopię dyplomu uzyskanego za granicą, o którego uznanie cudzoziemiec
się ubiega;
- kopię świadectwa szkolnego lub świadectwa dojrzałości, na którego podstawie dana
osoba została przyjęta na studia zakończone dyplomem;
- życiorys w języku polskim;
- oświadczenie, że dyplom uzyskany za granicą nie stanowił dotychczas przedmiotu
postępowania nostryfikacyjnego na żadnej polskiej uczelni.

Przed uznaniem dyplomu rada może także podjąć uchwalę o konieczności zaliczenia przez
kandydata wymaganych zajęć dydaktycznych lub zdania określonych egzaminów.

Postępowanie nostryfikacyjne powinno zakończyć się w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia
wszystkich niezbędnych dokumentów lub miesiąca po zakończeniu wymaganych zajęć dydaktycznych i zdaniu egzaminów. W razie odrzucenia przez radę podania, osoba ubiegająca się
o uznanie dyplomu może złożyć zażalenie do rektora. Termin złożenia takiego zażalenia nie
jest ściśle określony.

leżeli rada podejmie decyzję o uznaniu dyplomu, osoba ubiegająca się otrzymuje od rady
zaświadczenie potwierdzające równorzędność dyplomu uzyskanego za granicą z dyplomem
ukończenia studiów W Polsce. Zaświadczenie to należy okazywać łącznie z oryginałem dyplomu uzyskanego za granicą.

W praktyce jednak procedura nostryfikacji dyplomu może okazać się problematyczna, skomplikowana i kosztowna. Na przykład, uczelnia może prosić o przetłumaczenie pracy magisterskiej (lub rozprawy doktorskiej) na język polski. Proces uznawania dyplomu może w praktyce
trwać nawet ponad rok. Mogą także pojawić się problemy z ukończeniem wymaganych staży,
np. pielęgniarskich, które są nieodpłatne i trwają rok.

Co więcej, niektórych tytułów uzyskanych za granicą nie można nostryfikować. Na przykład
rocznych studiów magisterskich nie uznaje się za pełnoprawne studia magisterskie ze względu
na krótki okres ich trwania.

Opłaty

Kierownik jednostki organizacyjnej (tj. uczelni lub wydziału), której rada przeprowadza nostryfikację, ustala wysokość opłaty, uwzględniającej ewentualne koszty odbycia i zaliczenia zajęć
dydaktycznych oraz przeprowadzonych egzaminów. Koszt nostryfikacji dyplomu zależy zatem
od uczelni, ale często waha się pomiędzy 2000 a 6000 zl.

Oplata wnoszona jest niezależnie od wyniku postępowania nostryfikacyjnego.

W wypadku trudnej sytuacji materialnej wnioskodawcy, kierownik rady przeprowadzającej
nostryfikację może na jego wniosek obniżyć wysokość opłaty lub z niej zwolnić.

Osoba posiadająca dyplom uzyskany za granicą, która ubiega się o przyjęcie na studia ll stopnia lub studia podyplomowe na polskiej uczelni, może zostać zwolniona z postępowania nostryfikacyjnego przez radę jednostki organizacyjnej uczelni, na której chce studiować.

W tym celu powinna ona złożyć podanie o zwolnienie z postępowania nostryfikacyjnego,
kierując je do rady wydziałowej lub naukowej uczelni. Do podania należy załączyć dokumenty
wymagane przy rozpoczynaniu postępowania nostryfikacyjnego (informacja o tych dokumentach została podana powyżej).

Decyzję o zwolnieniu z konieczności nostryfikacji podejmuje rada jednostki organizacyjnej
uczelni lub rada placówki naukowej prowadzącej studia, o które dana osoba się ubiega.

Dlatego też, aby zostać zwolnionym z nostryfikacji dyplomu, należy złożyć stosowne podanie
wraz z wymienionymi powyżej załącznikami oraz zaświadczenie potwierdzające, że dyplom
uprawnia do ubiegania się o przyjęcie na studia lI i (lub) III stopnia w państwie jego uzyskania.
Podanie takie składa się do rady naukowej. Wspomniane zaświadczenie mogą z kolei wystawić odpowiednie władze edukacyjne lub przedstawicielstwo dyplomatyczno-konsularne
państwa członkowskiego UE lub EFTA albo konsulat RP. Ponadto rada może zażądać tłumaczenia zaświadczenia. Tłumaczenie można poświadczyć u tłumacza przysięgłego lub odpowiedniego konsula polskiego.

Z obowiązku nostryfikacji są zwolnione osoby ubiegające się o studia doktoranckie, jeśli posiadają dyplom ukończenia studiów wyższych:

- wydany przez uprawnioną instytucję działającą W systemie edukacji państwa
członkowskiego UE lub EFiA,

o uprawniający do ubiegania się o przyjęcie na studia doktoranckie w państwie jego
uzyskania, także ubiegania się o przyjęcie na studia l stopnia lub jednolite studia
magisterskie w Polsce.

Uznanie zagranicznego świadectwa w celu ubiegania się o przyjęcie na studia I stopnia lub
jednolite studia magisterskie w Polsce:

Nostryfikacji świadectwa szkolnego i świadectwa maturalnego uzyskanego za granicą -
dokonują wojewódzkie kuratoria oświaty właściwe ze względu na miejsce zamieszkania (lub
ze względu na siedzibę instytucji, w której zamierza się przedłożyć świadectwo).

Uznanie zagranicznego dyplomu w celu ubiegania się o przyjęcie na studia II stopnia,
studia podyplomowe, studia III stopnia lub otwarcie przewodu doktorskiego w Polsce:

Jeżeli dyplom uprawnia do kontynuacji kształcenia na studiach wyższego stopnia lub otwarcia
przewodu doktorskiego W państwie, W którego systemie szkolnictwa Wyższego działa uczelnia,
która ten dyplom wydala, uprawnia on również do kontynuacji kształcenia na odpowiednim
poziomie lub otwarcia przewodu doktorskiego W Polsce.

Stwierdzenie równoważności zagranicznego dyplomu może nastąpić na podstawie umowy
międzynarodowej lub W drodze nostryfikacji. Nie można nostryfikować certyfikatów
językowych.

PROGRAM STYPENDIALNY I POMOC PAŃSTWA

Ze stypendiów dla osób podejmujących i odbywających naukę W polskich szkołach wyższych
mogą korzystać cudzoziemcy;
- którym udzielono zezwolenia na osiedlenie się, pobyt stały lub zgody na pobyt
rezydenta długoterminowego UE,
- posiadający status uchodźcy nadany W RP,

- korzystający z ochrony czasowej lub ochrony uzupełniającej na terytorium RP,

~ pracownicy migrujący, będący obywatelami państwa członkowskiego Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG), tj. Islandii, Lichtensteinu i Norwegii, a także członkowie ich rodzin,
jeżeli mieszkają na terytorium RP lub też członkowie ich rodzin, posiadający prawo
pobytu stałego.

Osoby te mogą korzystać ze stypendiów na takich samych zasadach jak obywatele polscy.
Przysługuje im;
- stypendium socjalne
- zapomogi
- stypendium specjalne dla osób niepełnosprawnych

- stypendium rektora dla najlepszych studentów

- stypendium ministra za osiągnięcia w nauce
- stypendium ministra za wybitne osiągnięcia

- stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe
Te same rodzaje uprawnień przysługują cudzoziemcom legitymującym się ważną Kartą Polaka,

Pozostałym kategoriom cudzoziemców (np, stypendystom rządowym, studentom W ramach
wymiany studenckiej) przysługują stypendia i zapomogi udzielane na podstawie:

1) umów międzynarodowych, na zasadach określonych w tych umowach;

2) umów zawieranych z podmiotami zagranicznymi przez uczelnie, na zasadach
określonych w tych umowach;

3) decyzji ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego lub odpowiedniego
ministra wskazanego;

4) decyzji rektora uczelni.

Ponadto na podstawie umów międzynarodowych lub Rządowego Programu Współpracy
z Polonią i Polakami za Granicą m.in. minister właściwy ds. szkolnictwa wyższego przyznaje
stypendia rządowe osobom kształcącym się w uniwersytetach, uczelniach technicznych, ekonomicznych, rolniczych i sportowych.

Cudzoziemcy kształcący się jako stypendyści strony polskiej lub stypendyści strony wysyłającej
nie ponoszą opłat za studia.

Cudzoziemiec, będący stypendystą rządu własnego państwa, nie ponosi opłat za studia,
ale nie otrzymuje również stypendium rządu polskiego. We własnym zakresie pokrywa koszty
utrzymania W Polsce, wynoszące ponad 300 euro miesięcznie.

O możliwość kształcenia na tych warunkach finansowych aplikują cudzoziemcy w ramach
umów międzyrządowych lub programów pomocowych oferowanych określonym krajom przez
polski rząd, za pośrednictwem właściwych instytucji danego państwa lub polskich placówek
dyplomatyczno-konsularnych.

Studenci mogą odbywać również studia na zasadach odpłatności. Minimalna wysokość opłat
za studia wynosi w Polsce 2000 euro za rok akademicki i rożni się w zależności od uczelni. Przy
opłacie za pierwszy rok obowiązuje jednorazowa oplata (rekrutacyjna) w wysokości 200 euro.

Na uzasadniony Wniosek cudzoziemca rektor uczelni może obniżyć opłatę lub zwolnić z niej
całkowicie. Cudzoziemcy polskiego pochodzenia, podejmujący studia W języku polskim na
zasadach odpłatności, Wnoszą opłaty obniżone o 30 procent. Kształcenie na studiach prowadzonych w języku angielskim lub innych językach obcych jest odpłatne.

Cudzoziemcy wyróżniający się W nauce mogą otrzymać świadczenia stypendialne, nagrody
i Wyróżnienia Wypłacane ze środków własnych uczelni na zasadach i Warunkach obowiązujących w danej uczelni.

Kursy językowe dla cudzoziemców

Cudzoziemcy przybywający do Polski W celu podjęcia pracy bądź studiów mają możliwość
zapisania się na różne kursy językowe.

Studia W Polsce prowadzone są W języku polskim bądź w języku angielskim. Z tego powodu
największa liczba kursów językowych dedykowanych cudzoziemcom dotyczy właśnie tych
dwóch języków

kursy językowe możemy podzielić na:

- roczne (W tym przygotowujące do studiów)

- semestralne

- miesięczne bądź kilkumiesięczne

- wakacyjne

- indywidualne

o przygotowujące do egzaminów certyfikatowych

- specjalistyczne, np. język prawniczy, medyczny czy biznesowy
Na początku kursu przeprowadzany jest test mający na celu określenie stopnia znajomości
języka polskiego u każdego z uczestników. Na podstawie Wyniku tego testu studenci są kwalifikowani do odpowiednich grup. Kursy realizowane są na wszystkich poziomach biegłości
językowej od poziomu A1 do C2.

Nauka na kursie językowym kończy się testem sprawdzającym stopień opanowania materiału
programowego i uprawniającym do otrzymania zaświadczenia o ukończeniu kursu,

Po ukończonym kursie językowym istnieje możliwość podejścia do egzaminu certyfikacyjnego, który potwierdzi znajomość języka. Wyróżniamy krajowe i międzynarodowe certyfikaty
językowe. Kursy językowe prowadzone są przez różne podmioty i instytucje. Zarówno uczelnie
publiczne, jak i prywatne, organizują całą gamę kursów językowych, w tym kursów przygotowujących do rozpoczęcia studiów w danym języku. Ponadto kursy językowe organizowane
są min. przez fundacje, centra czy szkoły językowe.

Kursy mogą być odpłatne oraz nieodpłatne. Kursy odpłatne realizowane są na uczelniach
i w prywatnych szkołach językowych, natomiast nieodpłatne zwykle w fundacjach (np. Fundacja Nauki Języków Obcych Linguae Mundi lub PAH), które pomagają cudzoziemcom w przy-
stosowaniu się do życia W Polsce.

Zgodnie z ustawą o systemie oświaty, osoby niebędące obywatelami polskimi, które podlegają
obowiązkowi szkolnemu, a nie posiadają znajomości języka polskiego bądź znają go na poziomie niewystarczającym, mają prawo do dodatkowych bezpłatnych lekcji języka polskiego,
organizowanych przez organ prowadzący szkołę, do której uczęszczają zainteresowane osoby,
przez okres pierwszych 12 miesięcy.

Dzieci mają także prawo do zajęć wyrównawczych, tj. dodatkowych zajęć w zakresie przed-
miotów nauczania organizowanych przez organ prowadzący szkolę, nie dłużej niż przez okres
12 miesięcy.

Legalizacja pobytu w Polsce ze względu na podjęcie bądź kontynuowanie studiów:

Cudzoziemiec, mający zamiar przebywać w Polsce dłużej niż 3 miesiące, może ubiegać się
o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy. Zezwolenie takie wydawane jest na okres od 3
miesięcy do 3 lat. O kartę pobytu w Polsce należy starać się w wydziale ds. cudzoziemców
urzędu wojewódzkiego, właściwego z uwagi na miejsce zamieszkania cudzoziemca.

Zgodnie z ustawą o cudzoziemcach, zezwolenia na pobyt czasowy w celu kształcenia się na
studiach I stopnia, studiach Il stopnia lub jednolitych studiach magisterskich albo studiach III
stopnia udziela się cudzoziemcowi, gdy celem jego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest podjęcie lub kontynuacja stacjonarnych studiów wyższych lub stacjonarnych studiów
doktoranckich.

Wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy należy złożyć osobiście, nie później niż
w ostatnim dniu legalnego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W przypadku cudzoziemca będącego osobą małoletnią - wniosek W jego imieniu składają
rodzice (lub jedno z rodziców) bądź ustanowieni przez sąd opiekunowie (lub jeden z opiekunów). Pierwsze zezwolenie na pobyt czasowy ze względu na podjęcie bądź kontynuację studiów
Wydawane jest na okres maksymalnie do 15 miesięcy, Przerwanie studiów powoduje cofnięcie udzielonego zezwolenia, podobnie W przypadku niezaliczenia roku studiów W określonym terminie.

Badanie postępów W nauce/studiach jest realizowane przy udzielaniu kolejnego zezwolenia
na pobyt czasowy. Po udzieleniu zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na studia Woje-
woda, który wydał tę decyzję, ma obowiązek powiadomienia rektora uczelni o udzieleniu
cudzoziemcowi danego zezwolenia, natomiast rektor powinien niezwłocznie zawiadomić Wojewodę, który udzielił cudzoziemcowi zezwolenia, o skreśleniu danej osoby z listy studentów
oraz o niezaliczeniu przez nią roku studiów W określonym terminie.

Legalizacja pobytu w Polsce ze względu na podjęcie bądź kontynuowanie nauki:

Cudzoziemiec ubiegający się o udzielenie zezwolenia na pobyt W Polsce ze względu na podjęcie bądź kontynuację nauki (nauka W liceum, technikum, policealnych szkołach zawodowych,
W szkołach i studiach językowych, oraz na studiach wyższych i podyplomowych) może je uzyskać na okres trwania nauki, nie dłużej jednak niż na okres l roku. Przedłużenie zezwolenia
z tytułu kontynuacji nauki może zostać odnowione na okres do 2 lat.

Szkolenie zawodowe

Szkolenie zawodowe to zgodnie z ustawą o cudzoziemcach zorganizowany proces dydaktyczny mający na celu uzyskanie, uzupełnienie lub doskonalenie umiejętności, kwalifikacji
zawodowych lub ogólnych potrzebnych do wykonywania pracy, W tym umiejętności poszukiwania zatrudnienia.

Cudzoziemiec, który zamierza podjąć bądź kontynuować szkolenie zawodowe, może uzyskać
zezwolenie na pobyt czasowy na okres trwania takiego szkolenia, nie dłużej jednak niż na

okres 1 roku.

Absolwent poszukujący w Polsce pracy

Po ukończeniu w Polsce studiów I, lI bądź IlI stopnia cudzoziemiec może uzyskać roczną kartę
pobytu ze względu na poszukiwanie w Polsce pracy.

Warunkiem koniecznym uzyskania takiego zezwolenia jest ukończenie w Polsce powyższych
studiów (tryb ukończonych studiów jest dowolny). W przypadku, gdy cudzoziemiec ukończy
w Polsce jedynie szkolę ponadgimnazjalną bądź studia podyplomowe, nie może ubiegać się
o udzielenie ww. zezwolenia.

Zezwolenia na pobyt czasowy dla cudzoziemca będącego absolwentem polskiej uczelni oraz
poszukującego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej pracy udziela się na okres 1 roku

Kończąc stacjonarne studia wyższe W Polsce, cudzoziemiec zyskuje prawo do wykonywania
pracy bez wymaganego zezwolenia na pracę.

Cudzoziemiec może zarejestrować się do urzędu pracy właściwego ze względu na miejsce
zamieszkania. Rejestracja w ww. urzędzie skutkuje objęciem cudzoziemca ubezpieczeniem
zdrowotnym.

5. CERTYFIKACJA JĘZYKA POLSKIEGO

Państwowe egzaminy certyfikatowe z języka polskiego jako obcego mają za zadanie określenie kompetencji posługiwania się językiem polskim, niezależnie od instytucji prowadzących
nauczanie, od programów nauczania, stosowanych materiałów i metod, znajomość języka polskiego określa się jako umiejętność rozumienia współczesnej polszczyzny pisanej i mówionej
oraz umiejętność używania języka polskiego W mowie i piśmie.

Szczegółowe warunki, tryb przeprowadzania egzaminów oraz wydawania certyfikatów, a także
standardy wymagań dla poszczególnych poziomów zaawansowania określa Rozporządzenie
Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 15 X 2003,

Poziomy egzaminu
Egzaminy certyfikatowe przeprowadzane są obecnie na trzech poziomach zaawansowania
językowego:
B1 - podstawowym
B2 - średnim ogólnym

C2 - zaawansowanym

Kto może zdawać egzamin?

Do egzaminu mogą przystąpić wszyscy cudzoziemcy i obywatele polscy stale zamieszkali za
granicą, niezależnie od tego, czy, gdzie, jak długo i W jaki sposób się przygotowywali.

Do egzaminu certyfikatowego z języka polskiego jako obcego na poziomie B1 i B2 mogą
przystąpić osoby, które W dniu egzaminu mają ukończone 16 lat, a na poziomie C2 - 18 lat.
Jeśli zachodzi taka potrzeba, zdający zgłasza W sekretariacie PKPZ JPjO (Państwowej
Komisji Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego) informacje o dysfunkcjach i/lub chorobach.

Przedmiotem oceny są następujące sprawności:

- rozumienie ze słuchu

- poprawność gramatyczna

- rozumienie tekstów pisanych

- pisanie

- mówienie

Z obowiązku zdawania egzaminu zwolniona jest osoba, która ukończyła w Polsce studia
magisterskie na kierunku filologia polska. Zwolnienie jest równoznaczne z uznaniem
znajomości języka polskiego na poziomie zaawansowanym.

Osoba ubiegająca się o zwolnienie z obowiązku zdawania egzaminu składa do Komisji wniosek
wraz z odpowiednimi dokumentami. O zwolnieniu z obowiązku zdawania egzaminu rozstrzyga
komisja w drodze uchwały, a jej przewodniczący powiadamia pisemnie osobę ubiegającą się
o rozstrzygnięciu Komisji.

Co daje certyfikat?

Certyfikat z języka polskiego jako obcego jest jedynym państwowym dokumentem poświadczającym znajomość tego języka. Do egzaminu przystępują osoby, które chciałyby udokumentować stopień swojej biegłości w posługiwaniu się językiem polskim. Dotychczas najczęściej
czynili to cudzoziemcy studiujący lub pracujący w Polsce, ale ostatnio zgłasza się wiele osób
pragnących poświadczyć znajomość języka polskiego przy staraniu się o polskie obywatelstwo.

Oczekiwanie od osób pragnących uzyskać polskie obywatelstwo udokumentowanej znajomości języka polskiego spowodowało wprowadzenie dodatkowych terminów egzaminów,
do których przystępują w większości osoby kompletujące dokumenty niezbędne do przeprowadzenia procesu naturalizacji,

O certyfikat zabiegają też Polacy przebywający na stale poza granicami kraju, którzy w znajomości języka polskiego widzą swój silny atut na światowym rynku pracy. Coraz częściej też
certyfikat językowy wymagany jest od zatrudnianych w Polsce cudzoziemców w przypadku
zajmowania przez nich stanowisk, na których niezbędne jest biegle posługiwanie się językiem polskim.

Mato miejsce między innymi W służbie zdrowia (np. izby Pielęgniarskie oczekują od obcokrajowców zatrudnianych W polskich szpitalach i przychodniach poświadczenia znajomości
języka polskiego na poziomie B1), także W służbie cywilnej (od obcokrajowca podejmującego
w Polsce pracę W służbie cywilnej Wymagany jest certyfikat znajomości języka polskiego
na poziomie B2).

Opłaty za egzamin
- poziom podstawowy (B 1) - 60 €
o poziom średni (BD)- 80 €
- poziom zaawansowany (C2) - 100 €

Po otrzymaniu wiadomości o pomyślnie zdanym egzaminie obowiązuje jeszcze opłata 20 €
za wydanie certyfikatu.

Rejestracja kandydatów odbywa się drogą elektroniczną, faxem lub pocztą, Zgłoszenie pis-
mem odręcznym należy wypełnić czytelnie. Szczegółowe informacje na temat terminów
i miejsc egzaminów można uzyskać W Sekretariacie komisji lub na stronie internetowej Www.
certyfikatpolski.pl/ W zakładce Aktualności, tam też dostępne są formularze zgłoszeniowe.

6. ZATRUDNIENIE
PRAWNE ASPEKTY ZATRUDNIENIA CUDZOZIEMCA

Prawa i obowiązki pracodawcy

- Sprawdzenie dokumentów pobytowych, sporządzenie kopii i przechowywanie jej
przez cały okres świadczenia pracy.

- Zapewnienie warunków zatrudnienia nie gorszych, niż zostały wskazane w zezwoleniu na pracę.

- Zawarcie z cudzoziemcem umowy w formie pisemnej, a także przedstawienie jej
w języku zrozumiałym dla niego.

- Dostosowanie wynagrodzenia cudzoziemca do aktualnej wysokości miesięcznego
wynagrodzenia w gospodarce narodowej.

- Zgłoszenie do ZUS (w ciągu 7 dni od momentu zatrudnienia) i odprowadzanie
składek na ubezpieczenia zdrowotne do Narodowego Funduszu Zdrowia.

- informowanie wojewody o niepodjęciu zatrudnienia, zakończeniu zatrudnienia,
a także zmianach w zakresie wykonywania pracy przez cudzoziemca oraz o formie
funkcjonowania pracodawcy.

Cudzoziemiec wykonujący legalnie pracę w Polsce ma prawo m.in. do:

- wynagrodzenia nie niższego niż określone w zezwoleniu na pracę lub zezwoleniu
na pobyt czasowy i pracę;

o otrzymania jednego egzemplarza zezwolenia na pracę lub oryginału oświadczenia
zarejestrowanego przez pracodawcę w powiatowym urzędzie pracy;

- uzyskania od pracodawcy informacji o działaniach podejmowanych W związku
z postępowaniem o udzielenie lub przedłużenie zezwolenia na pracę oraz o decyzjach dotyczących wydania, odmowy wydania lub uchylenia zezwolenia na pracę;

v otrzymania pisemnej umowy będącej podstawą wykonywania pracy (w przypadku
zezwoleń na pracę pracodawca ma obowiązek przedstawienia cudzoziemcowi
umowy w zrozumiałym dla niego języku przed jej podpisaniem).

Niekiedy celem legalnego zatrudnienia cudzoziemca pracodawca powinien uzyskać informację starosty o braku przeciwwskazań do zatrudnienia cudzoziemca na danym stanowisku pracy. Pracodawca zgłasza ofertę pracy na stanowisko, na którym będzie zatrudniony cudzoziemiec, do powiatowego urzędu pracy, właściwego ze względu na główne miejsce wykonywania
pracy przez cudzoziemca.
Informacja starosty wydawana jest na wniosek pracodawcy w terminie nie później niż do 21
dni,
Zasadniczo cudzoziemiec w celu legalnego wykonywania pracy powinien posiadać zezwolenie na pracę, które wydaje wojewoda właściwy ze względu na siedzibę firmy. Z obowiązku
posiadania zezwolenia na pracę są zwolnieni obywatele Republiki Armenii, Republiki Białorusi,
Republiki Gruzji, Republiki Mołdowy, Federacji Rosyjskiej oraz Ukrainy, wykonujący pracę przez
okres nieprzekraczający 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, niezależnie od liczby pracodawców, na podstawie umowy zawartej w formie pisemnej, jeżeli przed podjęciem pracy
przez cudzoziemca właściwy powiatowy urząd pracy zarejestrował pisemne oświadczenie pracodawcy o zamiarze powierzenia wykonywania pracy temu cudzoziemcowi.

Oznacza to, że cudzoziemcy z powyższych krajów mogą podjąć pracę w Polsce bez zezwolenia,

jeżeli:

- pracodawca rejestruje w powiatowym urzędzie pracy oświadczenie o zamiarze
powierzenia pracy cudzoziemcowi (na okres maksymalnie 6 miesięcy),

- cudzoziemiec posiada aktualną wizę z prawem do pracy w Polsce lub zezwolenie
na zamieszkanie na pobyt czasowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W przypadku cudzoziemca, który przebywa poza granicami Polski i nie posiada dokumentów
pobytowych (wizy lub zezwolenia na zamieszkanie na pobyt czasowy), pracodawca rejestruje
oświadczenie o zamiarze powierzenia mu wykonywania pracy, po czym wysyła je cudzoziemcowi. Wówczas ten na podstawie oświadczenia może ubiegać się w polskiej placówce konsularnej o wizę wydawaną w celu wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
W takim przypadku, okres pracy obliczany jest na podstawie dat wjazdu i wyjazdu z Polski.
Limit 6 miesięcy pracy dotyczy konkretnego cudzoziemca, a nie pracodawcy. Cudzoziemiec
może pracować na podstawie oświadczeń u więcej niż jednego pracodawcy, ale nie może
przekroczyć limitu czasowego. Okres zatrudnienia cudzoziemca bez zezwolenia na podstawie
zarejestrowanego oświadczenia nie może przekraczać 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy.

Oznacza to, że jeśli cudzoziemiec pracował już na podstawie oświadczenia, to kolejne zatrudnienie tego cudzoziemca na tej samej podstawie może nastąpić dopiero po upływie
6-miesięcznego okresu karencji. Pracodawca składający oświadczenie o zamiarze powierzenia

pracy cudzoziemcowi może wskazać w nim maksymalnie okres roczny, przy czym cudzoziemiec na podstawie oświadczenia nie może pracować dłużej niż 6 miesięcy

Co to jest NIELEGALNE ZATRUDNIENIE?

Nielegalne zatrudnienie to wykonywanie pracy przez cudzoziemca:

- który nie posiada ważnej wizy lub innego dokumentu uprawniającego go do pobytu
w Polsce;

- którego podstawa pobytu W Polsce nie uprawnia do wykonywania pracy;

- który wykonuje pracę bez zezwolenia, w wypadkach gdy jest ono wymagane, lub
na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę;

- bez zawarcia wymaganych umów o pracę albo umów cywilnoprawnych.

Konsekwencjami nielegalnego zatrudnienia mogą być: kara grzywny dla pracodawcy, pozbawienie wolności (gdy praca powierzona została małoletniemu cudzoziemcowi przebywającemu nielegalnie lub równocześnie wielu cudzoziemcom przebywającym nielegalnie, lub
w przypadku wyzysku - szczególnego wykorzystywania). Cudzoziemiec również ponosi konsekwencje nielegalnego zatrudnienia, a są nimi: kara grzywny i /lub decyzja o zobowiązaniu go do powrotu.

Ponadto, pracodawca zawsze zobowiązany jest do wypłaty cudzoziemcom należnych zaległych
wynagrodzeń (obowiązuje domniemanie istnienia stosunku pracy przez okres 3 miesięcy)
i związanych z nimi świadczeń (uiszczenia składek na ubezpieczenie społeczne, podatku) oraz
do pokrycia kosztów ich powrotu do kraju pochodzenia.
Do kontroli legalności zatrudnienia cudzoziemców uprawnione są:
Straż Graniczna - kontrole firm, gospodarstw domowych i osób fizycznych zatrudniających cudzoziemców, jak również cudzoziemców prowadzących własną działalność gospodarczą w Polsce.
Państwowa Inspekcja Pracy (PiP) - kontrola legalności zatrudnienia wynikającego
z zawarcia z pracownikami umów o pracę.

Cudzoziemiec może dochodzić swoich praw pracowniczych - przysługuje mu skarga
do Państwowej inspekcji Pracy lub do sądu pracy (pracownik nie ponosi kosztów rozpatrzenia
skargi przez powyższe instytucje).

Skargę do Państwowej inspekcji Pracy składa się w Okręgowym inspektoracie Pracy (OIP)
pisemnie - można ją wysłać pocztą lub mailem, lub złożyć osobiście. Nie ma obowiązku
składania skargi na określonym formularzu, ale w OlP dostępne są wzory formularzy skargi,
z których można skorzystać.

informacje, które muszą zawsze znaleźć się w skardze:
- na kogo jest składana skarga (nazwa firmy/imię i nazwisko, adres siedziby/miejsce
zamieszkania);
- opis nieprawidłowości, które stanowią treść roszczenia (skargi);

- imię i nazwisko oraz adres skarżącego,

Anonimy nie są rozpatrywane przez PIP. Jeśli pracownik nie chce, aby pracodawca wiedział,
kto go skarży, może sobie zastrzec anonimowość (wtedy jego dane nie zostaną podane pracodawcy, ani nie znajdą się w protokole z kontroli).

ZEZWOLENIE JEDNOLITE NA POBYT l PRACĘ

Cudzoziemiec, który przebywa w Polsce w związku z zamiarem wykonywania pracy, ma możliwość ubiegania się w ramach jednej procedury o zezwolenie, uprawniające go zarówno do
pracy, jak i do pobytu w Polsce. Procedura wydawania zezwoleń na pracę nie ulega jednak
likwidacji.

Aby uzyskać zezwolenie na pobyt czasowy i pracę, należy spełniać łącznie następujące
warunki:
1) posiadać ubezpieczenie zdrowotne w Polsce;

2) posiadać źródło stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokrycie
kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na utrzymaniu;

3) posiadać zapewnione miejsce zamieszkania w Polsce,-
4) pracodawca powierzający wykonywanie pracy nie ma możliwości zaspokojenia
potrzeb kadrowych na lokalnym rynku pracy;

5) Wysokość wynagrodzenia, która jest określona W posiadanej przez cudzoziemca
pisemnej umowie z pracodawcą, nie jest niższa niż Wynagrodzenia pracowników
wykonujących w tym samym wymiarze czasu pracę porównywalnego rodzaju lub
na porównywalnym stanowisku.

Do wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę cudzoziemiec dołącza informację starosty o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy.

Zezwolenie jednolite na pobyt i pracę jest udzielane na okres wskazany we wniosku l dokumentach (umowie o pracy, oświadczeniu o zatrudnieniu), nie dłuższy jednak niż 3 lata. Zezwolenie uprawnia do legalnego pobytu na terytorium RP i podjęcia pracy u pracodawcy wskazanego w decyzji. W przypadku zmiany pracodawcy, stanowiska, wynagrodzenia należy zwrócić
się z ponownym Wnioskiem o zezwolenie na pobyt jednolity. Karta pobytu uzyskana W wyniku
tego postępowania uprawnia do przekraczania granic i poruszania się W Strefie Schengen.

7. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA

PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ w POLSCE

Niektórzy cudzoziemcy mogą zakładać i prowadzić działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele polscy, co oznacza, że mogą oni podejmować i prowadzić każdą dopuszczona polskim prawem formę działalności gospodarczej.

Do grupy tych cudzoziemców należą migranci, którzy posiadają w Polsce:

l) zezwolenie na pobyt stały,
2) zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE,

3) zezwolenie na pobyt czasowy udzielone członkowi rodziny cudzoziemca W celu
połączenia z rodziną,

4) zezwolenie na pobyt czasowy udzielone na podstawie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, wydanego przez inne niż Polska państwo członkowskie UE,
jeżeli taka osoba uzasadni swoje zamieszkiwanie na terytorium RP;

5) zezwolenie na pobyt czasowy udzielone członkowi rodziny cudzoziemca, który
posiada zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE, przyznane przez inne
państwo niż Polska,

6) zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w celu podjęcia lub kontynuacji
stacjonarnych studiów wyższych lub stacjonarnych studiów doktoranckich W Polsce,

7) mają zezwolenie na pobyt czasowy i pozostają w związku małżeńskim, zawartym
z obywatelem polskim mieszkającym W Polsce (małżonkowie obywateli polskich
mają prawo do prowadzenia działalności gospodarczej, wynikające z faktu
małżeństwa, o ile ich podstawą pobytu jest zezwolenie na pobyt czasowy),

8) status uchodźcy,

9) ochronę uzupełniającą,

10) zgodę na pobyt tolerowany,

11) korzystają W Polsce z ochrony czasowej,

12) posiadają ważną Kartę Polaka.

Pozostali cudzoziemcy, którzy nie zostali wymienieni powyżej (na przykład ci, którzy przebywa-
ją w Polsce na podstawie wizy, czy też ci, którzy przebywają za granicą, a rejestracja działalności gospodarczej nie wymaga ich fizycznej obecności w Polsce), mogą podejmować i wykonywać
działalność gospodarczą wyłącznie w formie:

- spółki komandytowej
- spółki komandytowo-akcyjnej
- spółki akcyjnej

- spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Niekiedy działalność gospodarczą mogą regulować, w tym także wprowadzać dodatkowe
ograniczenia lub uprawnienia, umowy międzynarodowe pomiędzy poszczególnymi państwami
a Polską. W związku z tym przed założeniem działalności gospodarczej należy upewnić się, czy
w stosunku do państwa pochodzenia cudzoziemca nie obowiązuje umowa międzynarodowa.

Cudzoziemiec, który chce jedynie założyć jedną z czterech spółek wymienionych powyżej, nie
musi posiadać prawa do pobytu w Polsce. Wynika to z faktu, iż jest on właścicielem firmy
i zasadniczo jego obecność w Polsce nie jest wymagana (może on zarejestrować firmę np. przez
internet), Jeżeli jednak cudzoziemiec planuje wykonywać w firmie, której jest właścicielem,
określoną pracę (np. zarządzać firmą), musi uzyskać zezwolenie na pracę na określonym

stanowisku (np. dyrektora) oraz uzyskać podstawę do pobytu w Polsce (np. wizę, kartę pobytu).

Rejestracja spółki w KRS

Uzyskanie wpisu w rejestrze przedsiębiorców wymaga złożenia wniosku do sądu rejestrowe-
go. Można to uczynić drogą elektroniczną bądź tradycyjnie, składając wniosek w sekretariacie
sądu albo wysyłając go pocztą. Wniosek papierowy czy elektroniczny,

Do wniosku należy załączyć formularz druk podstawowy i stosowne załączniki

Wszystkie dokumenty dołączone do wniosku o wpis do KRS muszą być złożone w oryginałach
albo poświadczonych urzędowo odpisach lub wyciągach.

Sąd rejestrowy przesyła powyższe wnioski i zgłoszenia odpowiednio do właściwego urzędu
statystycznego i skarbowego. Z kolei po uzyskaniu informacji o nadaniu spółce numeru NIP sąd
przesyła zgłoszenie płatnika składek albo jego zmiany do jednostki terenowej ZUS.

Aby zarejestrować działalność gospodarczą jako osoba fizyczna, można wybrać jeden
z trybów postępowania:

- Zalogowanie się do CEIDG (Centralnej Ewidencji i informacji o Działalności Gospodarczej), wypełnienie Wniosku on-line i złożenie (podpisanie) go elektronicznie.

v-Zalogowanie się do CEIDG, przygotowanie wniosku on-line i podpisanie go w dowolnej gminie.

- Lub bez logowania, tylko poprzez przygotowanie Wniosku on-line i podpisanie go
W dowolnej gminie.

Złożenie wniosku o wpis do CEIDG oznacza jednocześnie:

1. Wnioskowanie o Wpis albo zmianę Wpisu do krajowego rejestru urzędowego
podmiotów gospodarki narodowej (REGON);

2. zgłoszenie identyfikacyjne albo aktualizacyjne, o którym mowa W przepisach
o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników;

3. zgłoszenie płatnika składek (pracodawcy) albo jego zmiany w rozumieniu
przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, bądź zgłoszenie oświadczenia
o kontynuowaniu ubezpieczenia społecznego rolników W rozumieniu przepisów
o ubezpieczeniu społecznym tychże;

4. przyjęcie oświadczenia o wyborze przez przedsiębiorcę formy opodatkowania
podatkiem dochodowym od osób fizycznych albo wniosku o zastosowanie
opodatkowania W formie karty podatkowej,

Przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą już w dniu złożenia wniosku o wpis
do CEIDG.

Warto zaznaczyć, że przypadku spółki, którą należy zarejestrować W CEIDG, wniosek o rejestrację można złożyć przez internet - czyli rejestracja nie Wymaga fizycznej obecności
osoby W Polsce. Jeżeli cudzoziemiec przebywa za granicą i zamierza prowadzić działalność
gospodarczą W Polsce, ale nie posiada jeszcze podstawy pobytu W Polsce (Wizy, zezwolenia na pobyt), może on założyć firmę przez internet i po otrzymaniu Wpisu do CElDG złożyć
wniosek do konsulatu polskiego W swoim kraju pochodzenia o wydanie wizy na podstawie prowadzenia działalności gospodarczej. Należy przy tym pamiętać, iż taka osoba może
prowadzić działalność gospodarczą tylko W formie 4 spółek: spółki komandytowej, komandytowo-akcyjnej, akcyjnej i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Aby prowadzić działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele polscy (czyli
móc prowadzić inne formy działalności gospodarczej niż wymienione powyżej cztery rodzaje
spółek), cudzoziemiec musi posiadać odpowiednią podstawę pobytu w Polsce.
ZAWIESZENIE DZIAŁALNOŚCI

Firmy, które są wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), składają wnioski o zawieszenie działalności gospodarczej W sądzie rejestrowym,

W przypadku firmy zarejestrowanej w Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej (CEIDG)
wniosek o zawieszenie działalności gospodarczej można złożyć online na stronie CEIDG. Taki
wniosek można również złożyć w urzędzie gminy -osobiście lub listem poleconym.

Zawiesić działalność gospodarczą może wyłącznie przedsiębiorca, który nie zatrudnia pracowników, czyli nie nawiązał stosunku pracy z pracownikami w rozumieniu kodeksu pracy. Nie
dotyczy to więc firm, które nawiązują współpracę na podstawie umowy o dzieło czy umowę
zlecenia (umów cywilnoprawnych). Zawieszający działalność nie przestają być przedsiębiorcami.

Przedsiębiorca może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od 30 dni
do 24 miesięcy. Jeżeli nie wznowi działalności przed upływem 24 miesięcy, wpis spółki zostanie
wykreślony z rejestru.

Zezwolenie na pobyt z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej

Takiego zezwolenia udziela się cudzoziemcowi, jeżeli celem jego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie obowiązujących
przepisów. Aby uzyskać zezwolenie, spełnione powinny być dodatkowo następujące warunki:

1. Cudzoziemiec posiada:

- ubezpieczenie zdrowotne lub potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczycieIa kosztów leczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

- źródło stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokrycie
kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego
utrzymaniu;

- zgodę właściwego organu na zajmowanie określonego stanowiska lub
Wykonywanie zawodu, gdy obowiązek uzyskania tej zgody wynika z przepisów odrębnych;

2. Cudzoziemiec ma zapewnione na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsce
zamieszkania.

W trakcie postępowania bada się dodatkowo, czy:

a) W roku podatkowym poprzedzającym złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia
na pobyt czasowy cudzoziemiec osiągnął dochód nie niższy niż 12-krotność
przeciętne go miesięcznego wynagrodzenia w województwie, w którym podmiot ten
ma siedzibę lub miejsce zamieszkania, W trzecim kwartale roku poprzedzającego
złożenie wniosku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, lub

b) zatrudnia na czas nieokreślony i W pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej przez
okres 1 roku poprzedzającego złożenie wniosku co najmniej 2 pracowników będących obywatelami polskimi lub cudzoziemcami, lub

c) wykaże, że posiada środki pozwalające na spełnienie w przyszłości warunków
określonych w pkt. a), lub prowadzi działania pozwalające na spełnienie w przyszłości tych warunków, w szczególności przyczyniając się do wzrostu inwestycji, transferu
technologii, wprowadzania korzystnych innowacji lub tworzenia miejsc pracy.

8. SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE

Jakie są rodzaje ubezpieczeń społecznych w Polsce?
Ubezpieczenia społeczne obejmują:

1) ubezpieczenie emerytalne - z tego ubezpieczenia Wypłacana jest późniejsza
emerytura,

Z) ubezpieczenie rentowe - z tego ubezpieczenia wypłacana jest ewentualna renta,
w tym również renta rodzinna, wypłacana członkom rodziny po śmierci ubezpieczonego,

3) ubezpieczenie chorobowe ~ ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa,
pokrywa koszty pobytu w szpitalu,

4) ubezpieczenie wypadkowe - ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych.

Kto podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu?

obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu podlegają osoby fizyczne, które
na obszarze Polski są pracownikami, Wykonują pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy
zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług.

W sytuacji, kiedy dana osoba pracuje jednocześnie W kilku miejscach, jest obowiązkowo
objęta ubezpieczeniem z tego stosunku pracy, który powstał najwcześniej. Może ona jednak
dobrowolnie, na swój Wniosek, zostać objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także
z pozostałych stosunków pracy (wszystkich lub wybranych) lub zmienić tytuł ubezpieczeń.

Kto podlega ubezpieczeniu chorobowemu?

Obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają wszyscy pracownicy. Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby, które wykonują pracę nakładczą,
pracę na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług,
osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące, duchowni, oso-
by w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania (wykonujące pracę odpłatnie).

Kto podlega ubezpieczeniu wypadkowemu?

Ubezpieczenie wypadkowe obowiązuje osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowemu. Nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu osoby, wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia i wykonujące pracę poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy.

Kto i kiedy zgłasza ubezpieczonego do ZUS?

Płatnicy składek są zobowiązani dokonać zgłoszenia płatnika składek w terminie 7 dni od daty
zatrudnienia pierwszego pracownika lub powstania stosunku prawnego uzasadniającego ob-
jęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi pierwszej osoby.

Na podstawie dokonanego zgłoszenia ZUS zakłada płatnikowi składek konto oznaczone nu-
merem identyfikacji podatkowej NlP, nadanym przez urząd skarbowy.

Powyższego zgłoszenia należy dokonać na formularzu ZUS ZUA Zgłoszenie do ubezpieczeń/
zgłoszenie zmiany danych osoby ubezpieczonej.

UBEZPIECZENIE ZDROWOTNE

W Polsce istnieje publiczna służba zdrowia, z której mogą korzystać wszystkie osoby ubezpieczone w Narodowym Funduszu Zdrowia (NFZ). Osoby pracujące podlegają obowiązkowemu
ubezpieczeniu zdrowotnemu i jest to własnie ubezpieczenie w NFZ. Składka na ubezpieczenie
zdrowotne potrącana jest z wynagrodzenia i odprowadza ją płatnik składek, czyli najczęściej
pracodawca.

UBEZPIECZENIE DOBROWOLNE

ubezpieczenie zdrowotne, potwierdzenie dowodu wpłaty ostatniej składki na ubezpieczenie
zdrowotne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, zaświadczenie potwierdzające fakt ubezpieczenia z urzędu pracy, itp. Warto pamiętać o obowiązku zgłoszenia
do ubezpieczenia członków rodziny, którzy nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu. Składka nie będzie wyższa.

Jak sprawdzić, czy mam prawo do świadczeń?

System eWUŚ (Elektroniczna Weryfikacja Uprawnień świadczeniobiorców) to system umożliwiający natychmiastowe potwierdzenie swojego prawa do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Informacje zgromadzone w systemie eWUŚ są aktualizowane codziennie według danych otrzymywanych m.in. z ZUS i KRUS i przedstawiają prawo pacjenta do świadczeń w dniu, W którym dokonano sprawdzenia.

Aby potwierdzić prawo do świadczeń, wystarczy podać w przychodni, szpitalu czy gabinecie
lekarskim swój numer PESEL oraz potwierdzić swoją tożsamość jednym z wymienionych dokumentów:

- dowodem osobistym,

- paszportem,

- prawem jazdy.
W przypadku dzieci objętych obowiązkiem szkolnym, do ukończenia 18. (osiemnastego) roku
życia, należy okazać legitymację szkolną.

Co zrobić, jeżeli eWUŚ nie potwierdza prawa do świadczeń?

Jeśli jesteś przekonany, że masz prawo do świadczeń, a system eWUŚ nie potwierdza W danym
dniu twoich uprawnień, możesz je potwierdzić za pomocą innych dokumentów, np,

- zaświadczeniem z zakładu pracy,

- legitymacją emeryta lub rencisty,

- aktualnym zgłoszeniem do ubezpieczenia zdrowotnego.
Jeżeli musisz skorzystać ze świadczeń, a nie masz przy sobie takiego dokumentu, wystarczy

złożyć stosowne oświadczenie o swoim prawie doświadczeń, Druk oświadczenia powinieneś
otrzymać od świadczeniodawcy.

Prawidłowo wypełniony dokument musi zawierać:
- imię i nazwisko,
- adres zamieszkania,
- numer PESEL
- rodzaj dokumentu potwierdzającego tożsamość,
- podstawę prawną do świadczeń.

Kiedy złożysz oświadczenie o posiadaniu prawa do świadczeń, wiedząc, że nie masz takich
uprawnień, możesz zostać obciążony kosztami udzielonych ci świadczeń opieki zdrowotnej.

9. PODATKI

Jakie podatki płaci się w Polsce?

W Polsce wyróżnia się następujące rodzaje podatków: bezpośrednie i pośrednie. Zasadniczy
podział podatków jest następujący:

1) bezpośrednie:

- podatek dochodowy od osób fizycznych,
~ podatek dochodowy od osób prawnych,
~ podatek od spadków i darowizn,

- podatek od czynności cywilnoprawnych,
- podatek rolny,

- podatek leśny,

- podatek od nieruchomości,

- podatek od środków transportowych;

2) pośrednie:
- podatek od towarów i usług (VAT),
- podatek akcyzowy,
- podatek od gier.

Podatek bezpośredni płacony jest wprost do organów podatkowych, natomiast jego wysokość
pozostaje w ścisłym związku z sytuacją podatnika. Natomiast podatek pośredni płaci się nie-
jako automatycznie - przy nabywaniu dobra lub usługi (VAT jest wliczony W cenę wielu towarów i usług).

Kto i od czego płaci podatek dochodowy od osób fizycznych?

Jak sama nazwa wskazuje, podatek dochodowy dotyczy osób fizycznych, czyli takich, które nie
posiadają osobowości prawnej.

Podatek ten mają obowiązek opłacać wszystkie osoby, posiadające miejsce zamieszkania na
terytorium Rzeczypospolitej Poskiej i osiągającejakikolwiek dochód.

Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się
osobę fizyczną, ktora:

1. posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub
gospodarczych (ośrodek interesow życiowych) lub

2. przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku
podatkowym.

Zatem podatkowi dochodowemu od osób fizycznych podlegają osoby pracujące w ramach
umowy o pracę, w ramach umow cywilnoprawnych, albo prowadzące własne jednoosobowe
działalności gospodarcze lub spółki cywilne i posiadające miejsce zamieszkania na terytorium
Polski.

Osoby fizyczne, które nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania,
podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów osiągniętych na terytorium Polski.

co podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych?

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają co do zasady wszelkiego rodzaju dochody,
od których przepisy prawa przewidują określone wyjątki.

Dochody (przychody) osiąga się w Polsce przez:

1) stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym również spółdzielczy stosunek pracy,
członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się
produkcją rolną, pracę nakładczą, emeryturę lub rentę,

2) działalność wykonywaną osobiście,

3) pozarolniczą działalność gospodarczą,

4) pracę w działach specjalnych produkcji rolnej,

5) najem, podnajem, dzierżawę, poddzierżawę oraz inne umowy o podobnym charakterze, w tym również dzierżawę, poddzierżawę działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze, albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, z wyjątkiem składników majątku związanych z działalnością gospodarczą,

6) kapitały pieniężne i prawa majątkowe, W tym odpłatne zbycie praw majątkowych
innych niż nieruchomości, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego
oraz prawa wieczystego użytkowania gruntów,

7) odpłatne zbycie nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,
spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego łub użytkowego oraz
prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, prawa wieczystego
użytkowania gruntów, innych rzeczy -jeżeli sprzedaż lub zamiana nie następuje
w wykonywaniu działalności gospodarczej i została dokonana: w przypadku
sprzedaży lub zamiany nieruchomości i praw majątkowych przed upływem 5 lat,
licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie,
a innych rzeczy - przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym
nastąpiło nabycie; w przypadku zamiany okresy te odnoszą się do każdej z osób
dokonującej zamiany;

8) inne źródła.

Warto podkreślić, że dochodem jest nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania.
osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli podatnik uzyskuje dochody z więcej niż jednego źródła,
przedmiotem opodatkowania w danym roku podatkowym jest suma dochodów ze wszystkich
źródeł przychodów.

Wysokość podatku

Zasady ogólne zakładają, że podatku dochodowego nie trzeba płacić, jeśli w skali roku uzyskało się dochody nie większe niż 3091 zł (jest to kwota wolna od podatku). Dochód powyżej tej
kwoty, aż do wartości 85 528 zł, jest opodatkowany I8-procentową stawką. Dochody powyżej
85 528 zł obłożone są stawką 32 -procentową.

Część dochodów osób fizycznych wyłączona jest spod opodatkowania na wyżej wskazanych
zasadach, w szczególności dotyczy to:

- spadków i darowizn,

- działalności gospodarczej opodatkowanej kartą podatkową, ryczałtem ewidencjonowanym,
19-procentowym podatkiem liniowym,

- przychodów ze sprzedaży nieruchomości,
- odsetek od prywatnie udzielonych pożyczek,

- dochodów z odsetek na kontach osobistych

Zeznanie podatkowe

Zeznanie roczne PIT mają obowiązek złożyć wszyscy podatnicy, którzy osiągnęli jakiekolwiek
przychody w roku podatkowym, nawet jeżeli w efekcie końcowym odnotowali stratę lub wyszli
całkowicie na zero. Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą mają obowiązek złożyć
zeznanie roczne również wówczas, gdy nie uzyskali żadnych dochodów ani przychodów, ale
przez cały rok mieli zawieszoną działalność gospodarczą.

Zeznania rocznego mogą nie składać jedynie ci podatnicy, którzy nie uzyskali żadnego przychód i dochodu (w ogóle nic nie zarobili), a zarazem nie mieli zgłoszonej w urzędzie skarbowym
działalności gospodarczej, także ci podatnicy, którzy uzyskali wyłącznie dochody zagraniczne
zwolnione w Polsce z opodatkowania.

Podatnicy składają następujące zeznania:

- PIT-36 - formularz ten dotyczy przede wszystkim podatników, którzy prowadzili
pozarolniczą działalność gospodarczą lub działy specjalne produkcji rolnej
opodatkowane według skali podatkowej, a także podatnicy, którzy uzyskali dochody
z zagranicy.

- PlT- 36L - składany jest przez podatników, którzy prowadzili pozarolniczą działalność gospodarczą lub działy specjalne produkcji rolnej opodatkowane 19-procentowym podatkiem (podatek liniowy). Formularz ten jest przeznaczony wyłącznie dla podatników rozliczających się indywidualnie.

- PIT-37 - składany przez podatników, którzy uzyskali przychody opodatkowane
na ogólnych zasadach, wyłącznie ze źródeł położonych na terytorium RP, za pośrednictwem płatników, i nie prowadzili pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej na ogólnych zasadach lub działów specjalnych produkcji rolnej. Obowiązek złożenia zeznania nie dotyczy podatników, którym rocznego obliczenia podatku dokonał płatnik.

- PIT-38 - przeznaczony jest do rozliczenia przychodów z odpłatnego zbycia papierów
wartościowych, np. akcji, udziałów, jak również przychodów z tytułu objęcia
udziałów (akcji) w spółkach posiadających osobowość prawną.

- PlT-39 - składany jest przez podatników, którzy uzyskali przychody z odpłatnego
zbycia w roku podatkowym nieruchomości i praw majątkowych, nabytych po dniu

31 grudnia 2009, przychody te są opodatkowane 19-procentowym podatkiem lub
zwolnione z opodatkowania ze względu na ulgę mieszkaniową.

Złożenie zeznania podatkowego:

1) Właściwość urzędu skarbowego
Zeznania podatkowe PlT składa się do urzędu skarbowego właściwego dla miejsca zamieszkania podatnika.

W przypadku podatników, którzy przed końcem roku zmienili miejsce zamieszkania na inny
kraj niż Polska, liczy się ostatnie miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Natomiast osoby
w ogóle nie mające stałego zamieszkania w Polsce składają zeznanie PIT do urzędu skarbowe
go właściwego w sprawach opodatkowania osób zagranicznych.

2) Termin złożenia zeznania podatkowego
Zeznanie podatkowe należy złożyć po zakończeniu roku podatkowego - w terminie do dnia 30
kwietnia następnego roku.

3) Sposób złożenia zeznania podatkowego

Zeznanie podatkowe PIT można złożyć zarówno w tradycyjnej formie papierowej, jak i drogą
elektroniczną. Podatnik ma rożne możliwości przekazania wypełnionego formularza PIT do
urzędu skarbowego:

o Wysłanie zeznania PIT pocztą to jeden ze sposobów bardzo często wybierany przez
podatników. Jeśli zdecydujemy się na złożenie zeznania tą drogą, pamiętajmy, że list
powinien być polecony, a placówka pocztowa musi należeć do operatora publicznego, czyli Poczty Polskiej. Potwierdzenie nadania listu poleconego należy zachować

jako dowód złożenia zeznania w terminie.

- Złożenie zeznania PiT osobiście w kancelarii urzędu skarbowego to rozwiązanie
wybierane głównie przez tych podatników, którzy mają blisko do urzędu lub lubią
mieć pewność, że ich zeznanie roczne dotrze tam, gdzie trzeba. Podatnik po złożeniu
wypełnionego formularza otrzymuje potwierdzenie jego przyjęcia.

- Wrzucenie zeznania do „urzędomatu" (PlTomat) to również jeden z wygodniejszych
sposobów na szybkie złożenie formularza PiT. Urządzenia znajdujące się w urzędach
skarbowych przyjmują składane dokumenty i wydają potwierdzenia ich odbioru.

- Wysłanie zeznania przez system e-Deklaracje dostępny w internecie to sposób,
który z roku na rok zyskuje coraz większą popularność. Zeznanie roczne PIT
można wysłać bez wychodzenia z domu przez specjalnie do tego przygotowany
system internetowy. Dokument w formie elektronicznej nie wymaga zastosowania
kwalifikowanego podpisu elektronicznego - w systemie e-Deklaracje weryfikacja podatnika odbywa się poprzez podanie informacji o kwotach z rozliczenia rocznego złożonego za poprzedni rok podatkowy Co istotne, system e-Deklaracje weryfikuje poprawność danych - jeśli będą prawidłowe, podatnik otrzyma wygenerowane w formie elektronicznej urzędowe poświadczenie odbioru zeznania wraz
z datą jego przyjęcia. Dokument ten należy zachować, gdyż jest on potwierdzeniem
terminowego złożenia zeznania podatkowego PIT.

10. CZYNNOŚCI I AKTA STANU CYWILNEGO

Czynności stanu cywilnego, takie jak rejestracja urodzenia, zgonu, zawarcie związku
małżeńskiego, uznanie ojcostwa, wpisuje się do ksiąg stanu cywilnego. Prowadzi się je w urzędach stanu cywilnego, które wchodzą w skład urzędu gminy.

Od 1 marca 2015 roku weszła w życie nowa ustawa o aktach stanu cywilnego, która stanowi,
ze po dokonaniu rejestracji zdarzenia, czyli sporządzeniu aktu urodzenia, małżeństwa i zgonu
wydawany jest bezpłatnie z urzędu 1 odpis skrócony aktu stanu cywilnego.
W prawie polskim istnieją trzy rodzaje aktów stanu cywilnego:
- akt urodzenia;
- akt małżeństwa
- akt zgonu

URODZENIE DZIECKA

Fakt urodzenia dziecka należy zgłosić w ciągu 14 dni od dnia urodzenia w urzędzie stanu cywilnego właściwym ze względu na "miejsce urodzenia.

Jeżeli żadne z rodziców dziecka nie zamieszkuje na obszarze podległym urzędowi stanu cywilnego, na terenie którego nastąpiło urodzenie dziecka, zgłoszenia urodzenia można dokonać
w urzędzie stanu cywilnego miejsca zamieszkania rodziców lub jednego z nich.

Osoby zobowiązane do zgłoszenia urodzenia dziecka:

- ojciec dziecka
- matka dziecka, jeżeli jej stan zdrowia na to pozwala
- inna osoba obecna przy porodzie
- lekarz albo położna
- jeżeli urodzenie dziecka nastąpiło w zakładzie opieki zdrowotnej, do zgłoszenia urodzenia zobowiązany jest ten zakład (szpital).

Dokumenty konieczne do sporządzenia aktu urodzenia:
- Pisemne zgłoszenie urodzenia dziecka wystawione przez lekarza, położną lub zakład
opieki zdrowotnej.
- Skrócony odpis aktu małżeństwa, jeżeli rodzice dziecka pozostają w związku
małżeńskim.

- Skrócony odpis aktu urodzenia, skrócony odpis aktu małżeństwa z adnotacją
o rozwodzie, skrócony odpis aktu zgonu współmałżonka - jeżeli matka dziecka jest
odpowiednio: panną, rozwódką lub wdową.

UZNANIE OJCOSTWA

Uznanie ojcostwa może nastąpić przed następującymi organami:

- każdym kierownikiem USC,

- sądem opiekuńczym,

- polskim konsulem -jeżeli uznanie następuje za granicą, a przynajmniej jedno
z rodziców dziecka jest obywatelem polskim,

- notariuszem, wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta), starostą, marszałkiem
województwa, sekretarzem powiatu albo gminy -jeżeli życiu ojca lub matki dziecka
grozi bezpośrednie niebezpieczeństwo.

Ojcostwo można uznać w stosunku do dziecka:

- poczętego,

- urodzonego, do 18 roku życia,

- zmarłego przed osiągnięciem pełnoletności- w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym
mężczyzna składający oświadczenie o uznaniu dowiedział się o Śmierci dziecka, nie
później jednak niż do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność.

Dziecko, którego ojcostwo zostało ustalone przez uznanie, nosi nazwisko:

- jednego z rodziców albo nazwisko utworzone przez połączenie nazwiska matki
z nazwiskiem ojca dziecka - w sytuacji zgodnych oświadczeń rodziców dziecka
W sprawie jego nazwiska;

- składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca dziecka -
w sytuacji braku zgodnych oświadczeń rodziców dziecka w sprawie jego nazwiska.

W przypadku, gdy nie nastąpiło uznanie ojcostwa lub sądowe ustalenie ojcostwa i nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż matki- do aktu urodzenia dziecka wpisuje się
jako imię ojca - imię wskazane przez matkę (przedstawiciela ustawowego) dziecka, a w braku
takiego wskazania - jedno z imion zwykle w kraju używanych oraz jako nazwiska ojca i jego
nazwisko rodowe - nazwisko matki.

AKT MAŁŻEŃSTWA

Zgodnie z polskim prawem związek małżeński może zawrzeć zarówno cudzoziemiec przebywający w Polsce legalnie, jaki nielegalnie.

Dokumenty konieczne do zawarcia związku małżeńskiego w Polsce:

1. Dokument stwierdzający tożsamość (zagraniczny paszport).

2. Od pis skrócony aktu urodzenia.

3. Dowód ustania lub unieważnienia małżeństwa, jeżeli osoba pozostawała poprzednio w związku małżeńskim - albo dowód nieistnienia małżeństwa, jeżeli postępowanie o ustalenie nieistnienia małżeństwa toczyło się wobec tej osoby.

4. Pisemne zapewnienie, że osoba nie wie o istnieniu okoliczności wykluczających
zawarcie małżeństwa,

5. Zezwolenie na zawarcie małżeństwa, jeżeli tego wymagają przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

6. Cudzoziemiec zamierzający zawrzeć związek małżeński, oprócz wyżej wymienionych
dokumentów, składa również dokument stwierdzający, że zgodnie z prawem kraju,
którego jest obywatelem, posiada zdolność prawną do zawarcia małżeństwa.
Jeżeli otrzymanie tego dokumentu napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody,
sąd w postępowaniu nieprocesowym, na wniosek cudzoziemca, może go zwolnic
z obowiązku złożenia dokumentu.

Po sporządzeniu aktu małżeństwa, na wniosek osób zawierających małżeństwo, kierownik
urzędu stanu cywilnego wydaje bezpłatnie odpis skrócony tego aktu.

Q AKT zoomu

Zgon osoby rejestruje się w urzędzie stanu cywilnego w miejscowości, gdzie nastąpiło
zdarzenie.

W wyjątkowych wypadkach zgłoszenia zgonu można dokonać w urzędzie stanu cywilnego
ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego lub miejsca jego pochowania.

Zgon osoby należy zgłosić najpóżniej w ciągu 3 dni od dnia śmierci. Jesli zgon nastąpił wskutek
choroby zakaźnej, zgłoszenie powinno nastąpić w ciągu 24 godzin.

Osoby zobowiązane do zgloszenia zgonu:

- małżonek lub dzieci zmarłego;

- najbliżsi krewni lub powinowaci;

- osoby zamieszkałe w lokalu, w ktorym nastąpił zgon;

- osoby, które były obecne przy zgonie lub naocznie się o nim przekonały;
- administrator domu, w ktorym nastąpił zgon;

~ jeżeli zgon nastąpił w szpitalu lub innym zakładzie, do jego zgłoszenia obowiązany
jest szpital lub zakład.
Dokumenty konieczne do sporządzenia aktu zgonu:
- Wystawiona przez lekarza karta zgonu.

- Dowód osobisty zmarłego (w przypadku cudzoziemca - paszport).

W momencie zgłoszenia zgonu urzędnik stanu cywilnego odbiera kartę pobytu -jeśli cudzozie-
miec taką posiada. Po sporządzeniu aktu zgonu kierownik urzędu stanu cywilnego - na wnio-
sek osoby zgłaszającej zgon - wydaje 3 bezpłatne od pisy skrocone aktu zgonu.

AKTA STANU CYWILNEGO
Wpisanie zagranicznego aktu stanu cywilnego do polskich ksiąg stanu cywilnego

„Umiejscowienie" aktu stanu cywilnego to sporządzenie polskiego aktu stanu cywilnego (akt
urodzenia i małżeństwa) na podstawie dokumentu zagranicznego.

Wpisanie treści aktu stanu cywilnego sporządzonego za granicą do polskich ksiąg stanu cywilnego dokonuje się w urzędzie stanu cywilnego miejsca zamieszkania cudzoziemca.

Jeżeli osoba żądająca dokonania czynności przez urząd stanu cywilnego nie ma w Polsce
miejsca zamieszkania, właściwy urząd stanu cywilnego ustala się na podstawie ostatniego
miejsca zamieszkania tej osoby w Polsce.

W razie braku takiej podstawy lub jeżeli wnioskodawcą jest konsul, czynności tej dokonuje się
w urzędzie stanu cywilnego m.st. Warszawy.

Dokumenty konieczne do wpisania zagranicznego aktu stanu cywilnego:

1) Oryginał zagranicznego odpisu aktu stanu cywilnego, wystawionego przez
odpowiedni urząd.

2) Tłumaczenie dokumentu na język polski, dokonane przez tłumacza przysięgłego
lub polskiego konsula.

3) Wniosek do kierownika USC o wpisanie zagranicznego aktu stanu cywilnego
do polskich ksiąg stanu cywilnego

4) Dowód uiszczenia opłaty skarbowej.

W przypadku wątpliwości kierownika USC co do autentyczności i ważności zagranicznego aktu
stanu cywilnego, na wnioskodawcy spoczywa obowiązek przeprowadzenia procesu legalizacji
dokumentu. Wniosek podpisuje cudzoziemiec lub jego pełnomocnik.

Jeżeli w zagranicznym odpisie aktu stanu cywilnego brakuje wszystkich danych wymaganych
przez prawo polskie, np. daty i miejsca urodzenia, nazwiska rodowego - należy zawrzeć we
wniosku prośbę o uzupełnienie polskiego aktu stanu cywilnego i dołączyć dokumenty, przede
wszystkim wcześniej sporządzone akty stanu cywilnego, które zawierają brakujące dane (np.
podstawą sporządzenia aktu urodzenia dziecka będzie akt małżeństwa jego rodziców, akt
małżeństwa uzupełnia się na podstawie aktów urodzenia małżonków).

Wniosek można złożyć osobiście, za pośrednictwem poczty lub przez pełnomocnika.

Jak uzyskać odpis aktu stanu cywilnego?

Aby uzyskać odpis aktu stanu cywilnego, należy złożyć wniosek i uiścić opłatę skarbową, o ile
odpis ten nie będzie zwolniony z tej opłaty np. do celów ubezpieczeń społecznych.
Koszt opłaty uzależniony jest od rodzaju dokumentu:
- 22 zł za odpis skrócony,
- 33 zł za odpis zupełny,
- 24 zł za zaświadczenie o dokonanych W księgach stanu cywilnego wpisach

lub ich braku.

Oprócz osoby, której akt dotyczy, uprawnieni do uzyskania odpisów i zaświadczeń są także:
rodzeństwo, bliscy krewni, małżonek, przedstawiciel ustawowy oraz inne osoby, które „wykażą
interes prawny".

Dokonywanie zmian i odtworzenie aktów stanu cywilnego

Jeżeli różnica w aktach stanu cywilnego wynika z aktów źródłowych, to cudzoziemiec zwraca
się o sprostowanie do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania w Polsce.
W przypadku różnicy wynikającej z błędu w tłumaczeniu przysięgłym lub gdy utworzony akt
stanu cywilnego zawiera oczywiste omyłki pisarskie, kierownik USC może, po wpisaniu aktu do
polskiej księgi stanu cywilnego, dokonać ich sprostowania na wniosek osoby zainteresowanej
lub z urzędu.

Odtworzenie aktu stanu cywilnego

Jeżeli akt urodzenia, małżeństwa lub zgonu został sporządzony za granicą, a uzyskanie odpisu jest niemożliwe lub związane z poważnymi trudnościami, można odtworzyć jego treść
na wniosek osoby zainteresowanej, organu państwowego lub z urzędu.

Brak rejestracji za granicą zdarzenia z zakresu stanu cywilnego

Jeżeli urodzenie, zawarcie małżeństwa lub zgon, które nastąpiły za granicą, nie zostały zarejestrowane w zagranicznych księgach stanu cywilnego, można zwrócić się do sądu rejonowego
o wydanie postanowienia o odtworzeniu aktu stanu cywilnego, które będzie podstawą do zarejestrowania w polskich księgach stanu cywilnego.

LEGALIZACJA ZAGRANICZNYCH DOKUMENTÓW

Do niektórych postępowań, np. do wpisania zagranicznego aktu stanu cywilnego do polskich
ksiąg, może być wymagana legalizacja dokumentów.

Formy legalizacji dokumentu:

- Legalizacja pełna - przeprowadzana przez polskiego konsula.

- Apostille - dotyczy dokumentu wystawionego przez władze państwa, będącego
stroną Konwencji znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów
urzędowych, sporządzonej w Hadze dnia 5 października 1961.

Z obowiązku legalizacji zwolnione są akty i dokumenty dotyczące stanu cywilnego wydane

przez państwo, będące stroną Konwencji Nr 17 W sprawie zwolnienia od legalizacji niektórych
aktowi dokumentów, sporządzonej w Atenach dnia 15 września 1977.

11. CUDZOZIEMIEC W URZĘDZIE

NAJWAŻNIEJSZE KWESTIE ZWIĄZANE Z PROCEDURĄ ADMINISTRACYJNA

Kodeks Postępowania Administracyjnego - podstawowy akt prawny regulujący elementarne
zasady prowadzenia postępowań administracyjnych. Wraz z ustawami szczególnymi określa,
w jaki sposób załatwia się w Polsce sprawy urzędowe.

Kodeks Postępowania Administracyjnego stosuje się m.in. przy:

- uzyskiwaniu zezwolenia na pobyt W Polsce,
- wydawaniu zaświadczeń i dokumentów,
- ubieganiu się o przyznanie pomocy społecznej,
- zarejestrowaniu samochodu.

Generalnie przepisy KPA stosuje się w przypadku załatwiania spraw z zakresu administracji
publicznej. Każdy, kto znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej (na terytorium RP),
korzysta z wolności i praw zapewnionych w Konstytucji. Zatem cudzoziemcy przebywający na
terytorium Polski korzystają również z praw zapisanych w Konstytucji, oraz mają takie same
prawa jak Polacy. Od tej zasady sformułowano wyjątki, które określają ustawy.

Przykłady takich sytuacji odnoszą się w przypadku cudzoziemców np. do:

- ograniczonego dostępu do rynku pracy,

- specjalnych regulacji dotyczących zakupu nieruchomości,

- ograniczenia dostępu do pełnienia funkcji publicznych.
Zasady postępowania administracyjnego zostały wskazane w rozdziale 2 Kodeksu Postępowania Administracyjnego i odnoszą się do całego postępowania. Wynikają z nich zarówno prawa,
jak i obowiązki strony postępowania i organu, który prowadzi postępowanie. Zasady te mają
identyczną moc prawną, jak wszystkie inne przepisy sformułowane w kodeksie.
Co więcej, jeżeli zostanie wykazane ich naruszenie, może to spowodować uchylenie, zmianę
lub stwierdzenie nieważności decyzji kończącej dane postępowanie.

CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH ZASAD POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Zasada praworządności
- Organy administracji prowadzą postępowania jedynie na podstawie przepisów prawa.
- Wszelkie działania urzędu muszą wynikać z regulacji prawnych.

- Nie można wymagać dołączenia dokumentów czy dokonywania czynności, które nie
zostały wskazane w przepisach szczegółowych.

Zasada pogłębiania zaufania obywateli

- Postępowanie musi być prowadzone w taki sposób, aby obywatel niezadowolony
z rozstrzygnięcia nie mógł zarzucić organowi stronniczości.

- Uczestnicy postępowania powinni być informowani o planowanych czynnościach
procesowych oraz o tym, że mogą brać w nich udział.

- Organ wyjaśnia przesłanki i motywy, którymi kierował się, wydając rozstrzygnięcie
lub decyzję odmowną.

- Decyzje odmowne powinny zawierać szczegółowe uzasadnienie.

Zasada informowania stron

- Organ prowadzący postępowanie ma obowiązek informować uczestników o faktach
i okolicznościach o istotnym znaczeniu dla rozstrzygnięcia spraw.

- Organ czuwa nad tym, by nikt z powodu nieznajomości prawa nie poniósł szkody.

Urzędy realizują tę zasadę poprzez otwieranie punktów informacyjnych, w których można
uzyskać wyjaśnienie trudnych kwestii związanych z załatwieniem sprawy, podobnie najwięcej informacji można znaleźć na oficjalnych stronach urzędów, m.in. informacje o godzinach otwarcia, podstawowych dokumentach oraz aktach prawnych. W Polsce działa wiele
organizacji pozarządowych, które bezpłatnie udzielają porad prawnych.

Zasada pisemności

- Sprawy załatwia się na piśmie.

- Decyzje oraz rozstrzygnięcia powinny zostać przygotowane w formie pisemnej.

- Urzędy komunikują się za pomocą wysyłania korespondencji - należy zatem
informować o każdej zmianie miejsca zamieszkania. Nie informując 0 takim fakcie,
ryzykujemy, że nie zostanie doręczony list z ważnymi informacjami dotyczącymi
sprawy.

Zasada trwałości decyzji

- Decyzje, co do których nie przysługuje odwołanie, są ostateczne.

- Decyzja staje się ostateczna, jeżeli wyczerpano już środki odwoławcze lub nie
złożono odwołania w ustawowym terminie.

- Decyzje mogą być zaskarżone do sądów administracyjnych z powodu ich niezgod-
ności z prawem.

Przed wybraniem się do urzędu warto:

- sprawdzić godziny otwarcia,
- zasięgnąć podstawowych informacji, korzystając np. ze strony internetowej urzędu
lub z telefonu informacyjnego,

o sprawdzić dostępność formularzy oraz to, jakie dokumenty są potrzebne do załata
wienia konkretnej sprawy.

- zabrać ze sobą dokument tożsamości.

załatwiając sprawę urzędową, pamiętaj, że:
- Podczas postępowania możesz zostać poproszony o osobiste stawiennictwo
w urzędzie w celu złożenia wyjaśnień.

- Jeżeli składasz dokumenty w innym języku niż polski, może być konieczne przedstawienie ich tłumaczeń dokonanych przez polskiego tłumacza przysięgłego.

- Część spraw można załatwić, korzystając z usług pełnomocnika ~ musisz jednak
uważać, by nie zostać oszukanym.

Zasada szybkości i prostoty postępowania
- Postępowanie powinno być przeprowadzone możliwie wnikliwie i szybko,
z wykorzystaniem najprostszych środków dowodowych.

- Sprawa powinna być załatwiona niezwłocznie.

Terminy załatwienia spraw:

- Wydanie zaświadczenia z akt sprawy- do 7 dni.
- Rozpatrzenie sprawy- do 30 dni.

- Rozpatrzenie sprawy szczególnie skomplikowanej- do 60 dni.

Terminy te nie obejmują czasu koniecznego do wykonania czynności urzędowych wynikają-
cych z przepisów, na przykład - czasu opiniowania lub czasu na uzupełnienie dokumentów,
pozyskania odpowiedzi od innej instytucji lub organu. Ponadto przepisy szczególne mogą
określać inne terminy załatwienia sprawy.

Zasada dwuinstancyjności

- Od każdej decyzji wydanej przez organ pierwszej instancji służy odwołanie (strona
może dokonać tej czynności w ciągu 14 dni).
- Odwołanie składa strona, która nie jest usatysfakcjonowana rozstrzygnięciem.

- Odwołanie wnosi się do organu wyższego stopnia za pośrednictwem organu, który
wydał decyzję.

Zasada czynnego udziatu strony w postępowaniu

- Strona ma prawo do uzyskiwania informacji na wszystkich etapach postępowania.
- Istnieje możliwość na każdym etapie postępowania przejrzenia zgromadzonych akt
oraz składania wyjaśneń i oświadczeń

Wykaz dni wolnych od pracy

Podczas swiąt państwowych urzędy są zamknięte i nie można załatwić w nich swoich spraw.

W Polsce są to:

1 stycznia - Nowy Rok,

6 stycznia ~ Święto Trzech Króli,

pierwszy dzień Wielkiej Nocy, drugi dzień Wielkiej Nocy (święta ruchome)
1 maja -Święto Państwowe,

3 maja- Święto Narodowe Konstytucji 3 Maja,

dzień Bożego Ciała (czwartek- święto ruchome),

15 sierpnia - Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny,
1 listopada - Wszystkich Świętych,

11 listopada - Narodowe Święto Niepodległości,

25 grudnia- pierwszy dzień Bożego Narodzenia,

26 grudnia ~ drugi dzień Bożego Narodzenia,

Poza wyżej wskazanymi dniami, część urzędów może np. konkretnego dnia tygodnia nie przyj-

mować interesantów. Warto więc wcześniej sprawdzić, czy w danym dniu można zalatwić

sprawę.

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE POMAGAJĄCE CUDZOZIEMCOM

Poza instytucjami państwowymi istnieje szereg organizacji pozarządowych udzielających po-

rad prawnych cudzoziemcom. Są to m.in.:

Helsińska Fundacja Praw Człowieka

lOivi, Międzynarodowa Organizacja do Spraw Migracji
Caritas Polska

Fundacja „Ocalenie"

Fundacja Rozwoju „Oprócz Granic"

instytut Spraw Publicznych

Polskie Forum Migracyjne

Polska Akcja Humanitarna (PAH)

Stowarzyszenie Interwencji Prawnej

12. POLSKA... I CO DALEJ?

Każda osoba mieszkająca W Polsce, bez względu na to, czy posiada obywatelstwo polskie, czy
jest cudzoziemcem, powinna posiadać podstawową wiedzę, w jakim urzędzie co może „załatwić"

MELDUNEK

Istnieją trzy rodzaje zameldowania:

- na pobyt czasowy do 3 miesięcy,
- na pobyt czasowy ponad 3 miesiące,

- na pobyt stały.

Aby zameldować się W Polce, należy złożyć w urzędzie gminy lub dzielnicy odpowiedni formularz. Do zameldowania niezbędny jest paszport, dokument potwierdzający prawo pobytu
w Polsce (karta pobytu, wiza, zezwolenie na osiedlenie się, zezwolenie na pobyt czasowy, itp.)
oraz dokument potwierdzający tytuł prawny do lokalu, np. umowa cywilnoprawna, wypis
z księgi wieczystej, decyzja administracyjna, orzeczenie sądu, itd.

Przy meldowaniu cudzoziemca na pobyt czasowy do 3 miesięcy należy dokonać obowiązku
meldunkowego w obecności najemcy lub właściciela lokalu, legitymującego się stosownym
tytułem prawnym do niego, oraz dokumentem stwierdzającym tożsamość. Z wymaganych dokumentów osoby meldującej się potrzebne są: paszport, karta pobytu, wiza lub zezwolenie na
pobyt.

Organ ewidencyjny, po złożeniu formularza przez cudzoziemca, wydaje niezwłocznie dokument potwierdzający dokonanie meldunku. Jest on ważny do czasu upływu terminu zameldowania. Czynność ta zwolniona jest z opłat. Z dniem 1 stycznia 2016 roku nastąpi zniesienie
obowiązku meldunkowego.

PESEL

Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności prowadzonyjest od 1979 roku i zawiera
dane osób przebywających stale na terytorium RP, zameldowanych na pobyt staly lub czasowy,
trwający ponad 3 miesiące, a także osób ubiegających się o wydanie dowodu osobistego lub
paszportu, oraz osob, dla ktorych odrębne przepisy przewidują obowiązek posiadania numeru
PESEL

Numer PESEL to 11~cyfrowy stały symbol numeryczny, jednoznacznie identyfikujący określoną
osobę fizyczną. Nadawany jest przez Ministra Spraw Wewnętrznych.
- na pozycji 1- 2 umieszczone są dwie ostatnie cyfry roku urodzenia,
- na pozycji 3 -4 umieszczone są dwie cyfry miesiąca urodzenia,
- na pozycji 5 - 6 umieszczone są dwie cyfry dnia urodzenia,
- na pozycji 7 - 10 umieszczonyjest liczba porządkowa z oznaczeniem płci,

- na pozycji 11 umieszczonajest liczba kontrolna.

Dla odróżnienia poszczególnych stuleci przyjęto następującą metodę ich kodowania:
dla osob urodzonych W latach 1900-1999 7 miesiąc zapisywany jest w sposób naturalny (bez
zmian), dla odróżnienia osób urodzonych w innych latach do numeru miesiąca dodawane są
następujące wielkosci:
dla lat 1800-1899 - 80
dla lat 2000-2099 - 20
dla lat 2100-2199 - 40
dla lat 2200-2299 4 60

informacja o płci osoby, której zestaw informacji jest identyñkowany, zawarta jest na 10 pozy-
cji numeru PESEL
- cyfry parzyste i 0 oznaczają plec żeńską,

- cyfry nieparzyste - płeć męską.

Zasadniczo numer PESEL nadawany jest „z urzędu". Przysługuje:

- obywatelom polskim zameldowanym na pobyt stały lub czasowy, trwający ponad
2 miesiące, oraz niezameldowanym, którzy ubiegają się o wydanie dowodu osobistego (na wniosek właściwego organu gminy),

- cudzoziemcom zameldowanym na pobyt stały lub czasowy, trwający ponad
2 miesiące, posiadającym kartę pobytu (na wniosek właściwego organu gminy),

- niezameldowanym obywatelom polskim i cudzoziemcom, którzy podlegają na tery-
torium Rzeczypospolitej Polskiej ubezpieczeniom spolecznym lub zdrowotnym
(na wniosek płatnika skladek ubezpieczeniowych),

- obywatelom polskim zamieszkałym za granicą, ubiegającym się o wydanie paszpor-
tu (na wniosek polskiego konsula).

Jeżeli odrębne przepisy przewidują potrzebę posiadania numeru PESEL przez określone osoby,
to Minister Spraw Wewnętrznych może nadać numer PESEL na ich pisemny wniosek.

NIP

Numer Identyfikacji Podatkowej - dotyczy osob lub firm, które na terytorium RP podlegają
obowiązkowi podatkowemu. W związku z powyższym, osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki
organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz oddziały osób prawnych, które na pod-
stawie odrębnych przepisów są podatnikami, podlegają obowiązkowi ewidencyjnemu oraz
otrzymują numer NIP. Reguluje to Ustawa o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników.

Aby otrzymać NIP, należy zgłosić się do właściwego urzędu skarbowego oraz wypełnić
zgłoszenie identyfikacyjne NIP-3. Potwierdzenie rejestracji oraz 10-cyfrowy numer identyfikacji zostanie przesłany pocztą na adres wskazany we wniosku.

Reasumując, można powiedzieć, że PESEL służy celom wyłącznie identyfikacyjnym, natomiast
NlP celom podatkowym. Posiadanie pierwszego jest warunkiem otrzymania drugiego. Należy
o tym pamiętać, gdy planujemy podjąć pracę w Polsce i chcemy płacić podatki na takich samych zasadach jak obywatele RP.

Ubezpieczenie zdrowotne

Ubezpieczenie zdrowotne jest to ubezpieczenie w razie zachorowania, wypadku, urazu, za
trucia, stanu zagrożenia życia itp. By móc korzystać z takiego ubezpieczenia, należy opłacać
składki wynikające z umowy ubezpieczeniowej (np. co miesiąc).

Przyjeżdżając do Polski, cudzoziemiec musi posiadać prywatne ubezpieczenie zdrowotne,
może zostać poproszony o okazanie dowodu ubezpieczenia na granicy.

W Polsce wszystkie osoby legalnie zatrudnione - w tym także cudzoziemcy - są objęte obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym. Oznacza to, że pracownik może bezpłatnie korzystać ze świadczeń zdrowotnej publicznej i niepublicznej służby zdrowia, pod warunkiem, że
dana placówka medyczna ma podpisany kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia.

Pracodawca ma obowiązek objęcia nowo przyjętego pracownika ubezpieczeniem zdrowotnym.
W tym celu zgłasza go do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych poprzez wypełnienie formularza
zgłoszeniowego ZUS ZUA oraz ZUS ZZA (Zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego). Następnie pracodawca co miesiąc odprowadza od dochodów pracownika składkę na ubezpieczenie
zdrowotne do NFZ.

Ubezpieczenie pracownika rozciąga się na niepracujących członków jego najbliższej rodziny, tj.
dzieci, żonę, rodziców lub dziadków (jeżeli pozostają z ubezpieczonym w jednym gospodarstwie domowym),

Każda osoba ubezpieczona ma obowiązek zgłosić do ubezpieczenia członków rodziny, jeśli
nie posiadają oni ubezpieczenia zdrowotnego (np. nie pracują). Zgłoszenie do ubezpieczenia
polega na podaniu danych o członkach rodziny swojemu pracodawcy.

Pozostali cudzoziemcy, legalnie przebywający w Polsce, mogą korzystać z publicznej opieki
zdrowotnej, jeśli ubezpieczą się dobrowolnie. Warunkiem przystąpienia do dobrowolnego
ubezpieczenia zdrowotnego w NFZ jest fakt legalnego zamieszkania na terytorium Polski.
Oznacza to, że cudzoziemiec powinien posiadać co najmniej zezwolenie na zamieszkanie w
Polsce na czas oznaczony. W tym celu powinien złożyć odpowiedni wniosek we właściwym
ze względu na miejsce zamieszkania wojewódzkim oddziale Narodowego Funduszu Zdrowia.

13. OBYWATELSTWO POLSKIE

Zgodnie z polskim prawem, obywatel polski może posiadać więcej niż jedno obywatelstwo,
jednakże przebywając na terytorium RP, jest traktowany jak obywatel RP, tj. podlega takim
samym prawom i obowiązkom jak osoba posiadająca wyłącznie polskie obywatelstwo.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, obywatelstwo polskie nabywa się:
- z mocy prawa
- poprzez nadanie obywatelstwa polskiego
- poprzez uznanie za obywatela polskiego

o przez przywrócenie obywatelstwa polskiego.

Nabycie obywatelstwa z mocy prawa

Podstawowym sposobem nabycia obywatelstwa polskiego z mocy prawa jest nabycie go
poprzez urodzenie z rodziców, z których co najmniej jedno posiadało obywatelstwo polskie
w dniu jego urodzenia. Bez znaczenia pozostaje miejsce urodzenia dziecka - w Polsce czy
za granicą. Nabycie obywatelstwa przez dziecko z mocy prawa oznacza, że nie jest konieczne
w takim przypadku składanie jakichkolwiek oświadczeń czy wniosków przez rodziców.

Obecne prawo w Polsce nie przewiduje możliwości wyboru obywatelstwa dla dziecka przez
rodziców o różnym obywatelstwie, z których jedno posiada obywatelstwo polskie.

Jeżeli dziecko pochodzi ze związku pozamałżeńskiego rodziców, w którym tylko ojciec posiada
obywatelstwo polskie, konieczne jest uznanie dziecka przez ojca w terminie do roku od dnia
urodzenia dziecka, aby mogło ono z mocy prawa nabyć obywatelstwo polskie.

Dziecko przysposobione przez osobę lub osoby posiadające obywatelstwo polskie nabywa
także z mocy prawa obywatelstwo polskie, jeżeli przysposobienie jest pełne, czyli nierozerwalne, i nastąpiło przed ukończeniem przez nie 16 lat. W tym przypadku przyjmuje się, że
małoletni cudzoziemiec nabył obywatelstwo polskie z dniem urodzenia.

Dziecko nabędzie obywatelstwo polskie z mocy prawa, jeżeli urodzi się lub zostanie znalezione
na terytorium Polski, a zarówno ojciec, jak i matka, są nieznani lub oboje nie mają żadnego
obywatelstwa, bądź ich obywatelstwo nie jest określone - co ma na celu unikanie przypadków
powstawania bezpaństwowości na terytorium kraju.

Zawarcie związku małżeńskiego z obywatelem polskim nie powoduje nabycia obywatelstwa
polskiego przez drugiego z małżonków. Ustawodawstwo polskie przewiduje natomiast ułatwienia dla małżonka obywatela polskiego w przypadku ubiegania się w przyszłości o uzyska~
nie polskiego obywatelstwa w trybie uznania za obywatela polskiego.

Nabycie obywatelstwa na wniosek (naturalizacja)

Nabycie przez cudzoziemca obywatelstwa polskiego poprzez naturalizację możliwe jest po-
przez:

- nadanie obywatelstwa polskiego przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

- uznanie za obywatela polskiego przez właściwego miejscowo wojewodę.

Nadanie obywatelstwa polskiego

Prezydent RP może nadać cudzoziemcowi obywatelstwo polskie wyłącznie na jego wniosek.
Nadanie polskiego obywatelstwa małoletniemu cudzoziemcowi następuje na wniosek wszystkich jego przedstawicieli ustawowych, a w przypadku braku porozumienia, każde z nich może
zwrócić się o rozstrzygnięcie do polskiego sądu.

Wniosek do Prezydenta RP o nadanie obywatelstwa polskiego składa się osobiście lub przesyła
pocztą z podpisem urzędowo poświadczonym. Osoby zamieszkałe w Polsce składają wniosek
za pośrednictwem wojewody właściwego ze względu na miejsce zamieszkania cudzoziemca,
natomiast zamieszkałe za granicą - za pośrednictwem konsula RP. Osoby przebywające na
terytorium RP nielegalnie lub legalnie, na podstawie wizy lub w ruchu bezwizowym, mogą
złożyć wniosek jedynie za pośrednictwem właściwego dla miejsca stałego zamieszkania polskiego konsula.

Nie jest możliwe przesłanie wniosku bezpośrednio na adres Kancelarii Prezydenta RP.

Ustawa o obywatelstwie polskim wskazuje wymagania, jakim powinien odpowiadać wniosek,
oraz informacje i dokumenty, które cudzoziemiec ma obowiązek dołączyć.

Powinien on wykazać np. dokumentami potwierdzającymi źródła utrzymania, kwalifikacje
zawodowe, sytuację rodzinną, prowadzoną działalność społeczną - iż zasługuje na nadanie
mu obywatelstwa polskiego.

Prezydent RP nie jest jednak ograniczony w tym zakresie żadnymi warunkami, jego rozstrzygnięcia mają charakter uznaniowy, nie wymagają uzasadnienia i są ostateczne, bowiem
w sprawach nadania obywatelstwa polskiego nie stosuje się przepisów postępowania admi-
nistracyjnego.

Wojewoda bądż konsul przekazuje Kancelarii Prezydenta RP podanie cudzoziemca wraz
z własną opinią ze pośrednictwem Ministra Spraw Wewnętrznych.

Uznanie za obywatela polskiego

Celem postępowania zmierzającego do uznania za obywatela polskiego jest włączenie
do grona obywateli polskich ustawowo określonych kategorii osób szczególnie związanych
z państwem polskim, którzy swoją postawą wykazali, iz w pelni na to zasługują (bezpan-
stwowców, uchodźców, małżonków obywateli polskich, osób o polskim pochodzeniu,
cudzoziemców z długoletnim legalnym pobytem, posiadających stabilne żródła dochodu
w Polsce).

Podstawowymi warunkami ubiegania się o obywatelstwo polskie w drodze uznania jest po-
siadanie potwierdzonej znajomosci języka polskiego oraz stałego pobytu w Polsce. Ustawa
o obywatelstwie polskim wyklucza nabycie obywatelstwa polskiego W tym trybie przez osoby
dopuszczające się czynow karalnych, zagrażających bezpieczeństwu państwa i porządkowi
publicznemu.

Uznanie za obywatela polskiego następuje w drodze decyzji wojewody własciwego ze względu
na miejsce zamieszkania cudzoziemca, po przeprowadzeniu postępowania opiniodawczego.
Podobnie jak w procedurze nadania obywatelstwa polskiego, ustawa o uznaniu za obywatela polskiego wskazuje wymagania, jakim powinien odpowiadać wniosek oraz informacje
i dokumenty, które cudzoziemiec ma obowiązek dołączyć.

W przypadku składania wnioskow za pośrednictwem konsula, listę wymaganych dokumentów
należy pobrać ze strony internetowej polskiego konsulatu.

Przywrócenie obywatelstwa polskiego

Przepisy prawa polskiego przewidują możliwość przywrócenia polskiego obywatelstwa
osobom, które posiadały, a następnie utraciły obywatelstwo polskie, na podstawie przepisow
wymienionych w ustawie. Tryb ten nie obejmuje osob, które utraciły obywatelstwo polskie na
skutek dwustronnych konwencji zawartych przez Polskę, m.in. z ZSRR.

Cudzoziemiec zamieszkały w Polsce przesyła wniosek o przywrócenie obywatelstwa polskiego
bezpośrednio do Ministra Spraw Wewnętrznych, a osoby zamieszkałe za granicą ~ za pośredv
nictwem polskiej placówki konsularnej. Obywatelstwo polskie przywraca Minister Spraw
Wewnętrznych w drodze decyzji. Podobnie jak w procedurze nadania obywatelstwa polskiego
czy uznania za obywatela polskiego, ustawa o obywatelstwie polskim wskazuje wymagania,
jakim powinien odpowiadać wniosek, oraz informacje i dokumenty, które cudzoziemiec ma
obowiązek dołączyć.

Utrata obywatelstwa polskiego przez osoby zamieszkałe w ZSRR, które posiadały obywa-
telstwo polskie w dniu 31 sierpnia 1939:

Zgodnie z Konwencją z dnia 21 stycznia 1958, zawartą między Rządem PRL i Rządem ZSRR
w sprawie uregulowania obywatelstwa osób o podwójnym obywatelstwie, osoby zamieszku-
jące na terytorium jednego z państw i będące obywatelami tego państwa, mogły na podsta'
wie tej Konwencji wybrać obywatelstwo jednego z tych państw poprzez złożenie stosownego
oswiadczenia w terminie jednego roku od dnia wejścia wżycie Konwencji. Osoby, które nie
złożyły oświadczenia o wyborze obywateistwa, zostały uznane wyłącznie za obywateli tego
państwa, na terytorium którego zamieszkiwały.

Oznacza to, ze osoby posiadające jednocześnie obywatelstwo polskie i radzieckie, które
zamieszkiwały w ZSRR, ostatecznie utraciły obywatelstwo polskie z dniem 9 maja 1959, jeżeli
nie wybrały obywatelstwa polskiego na podstawie powyższej konwencji.