Zatrudnianie cudzoziemców a ubezpieczenia społeczne i podatki

O tym, czy należności wobec ZUS i wobec fiskusa musimy uregulować według naszych przepisów, decydują różne kryteria. Ale miejsce wykonywania pracy pojawia się w obu wypadkach .
Przystępując do sporządzenia listy płac dla cudzoziemców pracujących w Polsce, odrębnie musimy przyjrzeć się kwestiom oskładkowania i opodatkowania danego obcokrajowca. Dla rozstrzygnięcia obowiązku ubezpieczeń społecznych podstawowym kryterium jest miejsce wykonywania pracy i tytuł, który rodzi obowiązek tych ubezpieczeń. Natomiast przy opodatkowaniu istotne jest miejsce zamieszkania osoby fizycznej, miejsce wykonywania pracy i źródło pozyskiwania dochodów.

Zgodnie z zasadą terytorialności, wynikającą z art. 6 ust. 1 usmwyz13paździenUka1998L o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm., dalej ustawa systemowa), obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Polski są m.in.
pracownikami,
osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia; przy czym z umowy-zlecenia uczniowie i studenci do ukończenia 26 łat nie podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Kto podlega naszemu ZUS
Z powołanego przepisu wynika, że wszystkie osoby fizyczne bez względu na ich miejsce zamieszkania czy obywatelstwo podlegają polskim ubezpieczeniom społecznym, o ile wykonują pracę na obszarze Polski i na rzecz polskiego podmiotu.
Dlatego rozstrzygając obowiązek ubezpieczeń społecznych cudzoziemców, należy ustalić:
czy doszło do zawarcia umowy z polskim podmiotem (umowa o pracę, umowa-zlecenie, kontrakt menedżerski),
czy praca w ramach zawartej umowy jest faktycznie wykonywana na obszarze Polski.
Jeżeli umowa została zawarła z polskim podmiotem i praca w ramach zawartej umowy jest wykonywana na obszarze Polski, to osoba zagraniczna będzie podlegała ubezpieczeniom społecznym w Polsce.

Polskim przepisom o ubezpieczeniach społecznych nie podlegają:
- obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Polski nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej (art. S ust. 2 ustawy systemowej),
cudzoziemcy oraz obywatele polscy zamieszkujący na stale zagranicą - zatrudnieni przez polskie podmioty, których miejsce wykonywania pracy określone zostało poza granicami Polski (art. 6 ust. 1 ustawy systemowej).

a kto nie
Polskim przepisom o ubezpieczeniach społecznych nie podlegają:
obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Polski nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach' misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej (art. S ust. 2 ustawy systemowej),
cudzoziemcy oraz obywatele polscy zamieszkujący na stale zagranicą - zatrudnieni przez polskie podmioty, których miejsce wykonywania pracy określone zostało poza granicami Polski (art. 6 ust. 1 ustawy systemowej).

Cudzoziemcy zatrudnieni przez polskich pracodawców (zleceniodawców) nie będą podlegali polskiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych, jeżeli obowiązek taki wyklucza umowa międzynarodowa, której Polska jest stroną, lub prawo wspólnotowe. W takiej sytuacji nie są zgłaszani przez polskie firmy do ubezpieczeń społecznych ani do ubezpieczenia zdrowotnego i w konsekwencji nie są za nich opłacane składki na te ubezpieczenia.
Międzynarodowe I unijne paragrafy
Zgodnie z ogólną zasadą umów międzynarodowych i prawa wspólnotowego w zakresie zabezpieczenia społecznego obowiązek ubezpieczenia społecznego powstaje w państwie, na terytorium którego pracownik wykonuje pracę, bez względu na jego miejsce zamieszkania, obywatelstwo czy miejsce siedziby pracodawcy. Wyjątek dotyczy pracowników delegowanych do pracy na teren drugiego państwa, którzy przy spełnieniu określonych warunków podlegają oskładkowaniu w państwie wysyłającym.
W praktyce jednak najwięcej mamy do czynienia z przemieszczaniem się osób w ramach państw członkowskich Unii Europejskiej, państw należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego czy Konfederacji Szwajcarskiej. Wobec nich stosuje się prawo wspólnotowe, zwłaszcza przepisy rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego w stosunku do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek oraz członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz. Urz WE L 149 z 5 lipca 1971 ze zm.). W myśl jego art. 13 ust 2 pracownik najemny zatrudniony na terytorium jednego państwa członkowskiego podlega jego ustawodawstwu nawet wtedy, gdy zamieszkuje na terytorium innego państwa członkowskiego lub jeżeli przedsiębiorstwo lub pracodawca, który go zatrudnia, ma swoją zarejestrowaną siedzibę lub miejsce prowadzenia działalności na terytorium innego państwa członkowskiego.

Gdzie odprowadzać należności zdrowotne
Obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu, zgodnie z art 66 ustawy z 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U z 2008 r. nr 164. poz. 1027 ze zm., dalej ustawa zdrowotna), podlegają osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, które są:
pracownikami w rozumieniu ustawy systemowej,
• osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, a także członkami rad nadzorczych posiadającymi miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Cudzoziemcy. którzy są objęci ubezpieczeniami społecznymi w Polsce, podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu, jeżeli :
legalnie zamieszkują na terytorium innego niż Polska państwa członkowskiego UE lub Europejskiego porozumienia o Wolnym Handlu,
przebywają na terytorium Polski na podstawie wizy pobytowej w celu wykonywania pracy, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony (z wyłączeniem zezwolenia udzielonego na podstawie art. 53a ust 2 ustawy z 13 czerwca o cudzoziemcach, Dz.U z 2006 r. nr 234, poz. 1694 ze zm.), zezwolenia na osiedlenie się. zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich. zgody na pobyt tolerowany lub posiadają status uchodźcy nadany w Polsce albo korzystają z ochrony czasowej na jej terytorium.
Jak za krajowych
Zasady opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne za pracowników i zleceniobiorców będących osobami zagranicznymi ą takie same jak dla osób krajowych. Art 83 ustawy zdrowotnej dopuszcza w niektórych sytuacjach, obniżenie obliczonej składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Nie jest to jednak możliwe w odniesieniu do cudzoziemca, którego dochody są zwolnione z podatku w Polsce na podstawie umowy międzynarodowej.

Jeżeli polski pracodawca (zleceniodawca) ustali, że z tytułu zawartej umowy o pracę lub umowy-zlecenia cudzoziemiec podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym
i zdrowotnemu w Polsce, wówczas jest obowiązany za niego wypełnić obowiązki zusowskie jak za polskiego pracownika.
Pierwszy obowiązek to zgłoszenie cudzoziemca do ubezpieczeń społecznych
i zdrowotnego na druku ZUS ZUA w terminie siedmiu dni od dnia nawiązania stosunku pracy, a w wypadku zleceniobiorców
i menedżerów od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania. W sytuacji gdy osoba zagraniczna podlega obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu, zgłoszenia dokonuje się na formularzu ZUS ZZA. W tych dokumentach (jak we wszystkich związanych z ubezpieczeniami społecznymi lub zdrowotnym) płatnik musi podawać PESEL i NIP, a w razie gdy cudzoziemcowi ich lub jednego z nich nie nadano - serię i numer jego dowodu osobistego albo paszportu.
Jeśli seria i numer paszportu są dłuższe niż liczba przewidzianych pól, należy wykazywać sekwencję składającą się z serii i kolejnych cyfr, które mieszczą się w przeznaczonych
do tego polach. Płatnik musi także pamiętać o dokonywaniu zamian w dokumentach zgłoszeniowych, jeżeli takie zmiany miały miejsce, oraz o wyrejestrowaniu cudzoziemców
z ubezpieczeń, kiedy ustał tytuł do tych ubezpieczeń,
tak jak przy osobach krajowych.

Drugi obowiązek to ustalanie, pobranie, rozliczenie i odprowadzenie składek do ZUS. Opłacone składki za osoby zagraniczne rozliczane są w dokumentach rozliczeniowych: imiennych raportach miesięcznych (ZUS RCA, ZUS RSA, ZUS RZA) oraz deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników cudzoziemców stanowi przychód w rozumieniu ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.). Zgodnie z jej art. 12 przychodem są wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężna świadczeń w naturze
bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło ich finansowania, a ponadto świadczenia ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Tak samo jak u pracowników krajowych u cudzoziemców w podstawie wymiaru składek
na ubezpieczenia społeczne nie uwzględnia się:
• wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną i zasiłków (art. 18 ust. 2 ustawy systemowej) oraz
• dochodów wymienionych w § 2 pkt 1 - 32 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek
na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U nr 161, poz. 1106 ze zm.).
Trzeci obowiązek to konieczność odprowadzania składek na Fundusz Pracy
i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na tych samych zasadach, jak za osoby krajowe.
Źródło Rzeczpospolita