Sytuacja migracyjna we Francji

Republika Francuska jest państwem, którego część metropolitarna znajduje się w Europie
Zachodniej, ale posiada także zamorskie terytoria na innych kontynentach. Francja metropolitarna
rozciąga się od Morza Śródziemnego na południu do kanału La Manche i Morza Północnego
na północy, oraz od Renu na wschodzie do Zatoki Biskajskiej na zachodzie. Francuzi często nazywają swój kraj l'Hexagone (sześciokąt) — pochodzi to od kształtu Francji metropolitarnej.

Francja graniczy z Belgią, Luksemburgiem, Niemcami, Szwajcarią, Włochami, Monako,
Andorą i Hiszpanią. Terytoria zamorskie graniczą również z Brazylią, Surinamem i Holandią. Kraj
jest połączony z Wielką Brytanią przez Eurotunel przebiegający pod kanałem La Manche.

Republika Francuska jest unitarnym państwem demokratycznym, w którym ważną rolę
odgrywa prezydent. Jest również piątym spośród najlepiej rozwiniętych krajów świata
i jedenastym w rankingu warunków życia. Najważniejsze ideały Francji sformułowane zostały
w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela i w występującym na drukach urzędowych i monetach haśle rewolucji francuskiej liberte, egalite, fraternite(„wolność, równość, braterstwo”). Kraj
należy do grona założycieli Unii Europejskiej. Ma największą powierzchnię spośród państw
wspólnoty. Francja jest także członkiem-założycielem Organizacji Narodów Zjednoczonych
oraz wchodzi w skład m.in. Frankofonii, 68 oraz Unii Łacińskiej. Jest stałym członkiem Rady
Bezpieczeństwa ONZ, w której posiada prawo weta.

Francja ze względu na swoją liczbę ludności, potencjał gospodarczy, pozycję w Europie, silną
armię (trzeci po Rosji i USA arsenał nuklearny), uchodzi za jedno z najpotężniejszych państw
świata.

Nazwa „Francja” pochodzi od germańskiego plemienia Franków, które zajmowało
region po upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego. W otaczającym Paryż regionie Tle-de-France
powstało państwo francuskie.

Francja, jej część metropolitalna dzieli się na 22 regiony, 96 departamentów oraz
ok. 36 300 gmin. Ponadto wyróżnia się departamenty i terytoria zamorskie oraz zamorskie
zbiorowości terytorialne.
Obecny podział na departamenty został wprowadzony w 1789 — podczas rewolucji
francuskiej. Stworzono wówczas departamenty jako jednostki terytorialne na tyle małe, aby było
możliwe w ciągu jednego dnia dotarcie na koniu z najdalszego krańca departamentu do siedzi—
by władz departamentu, załatwienie sprawy w administracji i powrót do miejsca zamieszkania.
Podział na departamenty został skonstruowany w oderwaniu od wcześniej istniejącego podziału
na prowincje również po to, aby zniszczyć poprzednie struktury władzy.

Po II wojnie światowej okazało się, że departamenty są zbyt słabe gospodarczo i wymuszają
nadmierną centralizację władzy publicznej. Dlatego w latach 70. XX wieku stworzono
dodatkowy szczebel administracji, tzw. regions des programmes, składające się z kilku
departamentów. Ich zadaniem była koordynacja polityki regionalnej. Na początku lat 80.
XX wieku rozpoczęto proces decentralizacji administracji publicznej i m.in. w 1982 powołano
samorząd terytorialny na szczeblu regionów oraz departamentów wyposażony w szerokie
kompetencje.

Podstawowymi jednostkami samorządu terytorialnego we Francji są gminy. Większość
z nich wywodzi się jeszcze z czasów rzymskich, zaś nieliczne powstały później niż w średniowieczu. Obecnie istnieje ok. 36 300 gmin, a ich liczba ulega nieznacznym wahaniom w ciągu
wielu lat. Typowa francuska gmina jest mała — ok. 22 500 gmin liczy co najwyżej 500 mieszkańców, a ok. 200 gmin ma nie więcej niż 100 mieszkańców. Zdarzają się również gminy
mniejsze. Z drugiej strony, w związku z przyznaniem wszystkim miastom takiego samego statusu w strukturze terytorialnej państwa, 40 gmin liczy ponad 100 000 mieszkańców. Dopiero
ustawa z 1971 nadała szczególny status trzem największym miastom: Paryżowi, Marsylii
i Lyonowi (miasta te są podzielone na dzielnice).

Ustrój polityczny Francji opiera się na konstytucji Francji, która głosi, że państwo
francuskie jest niepodzielną, laicką (fr. laicite), demokratyczną oraz socjalną republiką.

Władza wykonawcza we Francji należy do Prezydenta. Prezydent, wybierany bezpośrednio
przez wszystkich obywateli na S—letnią kadencję (zgodnie z konstytucją kadencja prezydenta
powinna trwać 7 lat, lecz na mocy referendum konstytucyjnego z roku 2000 została skrócona
do lat 5), ma prawo powoływania i odwoływania premiera, którego jednak musi również
zatwierdzić Zgromadzenie Narodowe, niższa izba francuskiego parlamentu. Prezydent
odpowiada za politykę międzynarodową, jest formalnym głównym dowódcą wojska i ma prawo
wydawać dekrety oraz kontrasygnować ustawy.

Władza ustawodawcza we Francji należy do dwuizbowego parlamentu, w którym głos
decydujący ma Zgromadzenie Narodowe liczące 577 deputowanych, wybieranych bezpośrednio
przez obywateli na 5-letnią kadencję.

Senat liczy 348 członków, którzy są wybierani na 6-letnią kadencję przez elektorów powoływanych według skomplikowanego klucza przez lokalne władze departamentów Francji i niektóre
instytucje centralne. Senat jest ciałem doradczym z bardzo ograniczonymi prerogatywami.

Inicjatywa ustawodawcza we Francji należy niemal w całości do rady ministrów i prezydenta, aczkolwiek muszą oni stosować się do złożonej procedury legislacyjnej, obejmującej konieczność akceptacji projektów ustaw przed złożeniem w parlamencie przez Radę Stanu Francji.

Władza sądownicza opiera się na prawie stanowionym. Sądy dzielą się na powszechne,
wojskowe, administracyjne i rozrachunkowe. Wszystkie cztery piony sądowe są trójinstancyjne. Na szczycie sądów powszechnych i wojskowych znajdują się odpowiednie sądy kasacyjne.
Na czele systemu sądów administracyjnych znajduje się wydział kasacyjny Rady Stanu Francji.
Naczelny Sąd Rozrachunkowy jest ostatnią instancją sądów rozrachunkowych. Sędziowie wszystkich pionów sądownictwa Francji są państwowymi urzędnikami powoływanymi przez ministra
sprawiedliwości. Konstytucja i ustrój sądów zapewnia jednak raz powołanym sędziom wysoki
stopień niezależności od władzy wykonawczej. Rada Konstytucyjna jest organem o cechach sądu
konstytucyjnego.

Sytuacja migracyjna we Francji

Francja jest tradycyjnym państwem imigracyjnym. Historia przyjmowania migrantów przez
ten kraj sięga przełomu XVIII i XIX wieku, jest więc jedną z najdłuższych w Europie. Czynnikami,
które się do tego przyczyniły jest dziedzictwo postkolonialne oraz długa tradycja poszukiwania
siły roboczej poza granicami własnego kraju, szczególnie jeśli chodzi o prace niewykwalifikowane
oraz niosące ze sobą podwyższone zagrożenie zdrowia pracowników. Od lat osiemdziesiątych
migracja jest kwestią nieustannie obecną w mediach i dyskursach społecznych.

Pierwsi pracownicy cudzoziemscy przybywający do Francji pochodzili z sąsiedzkich
państw europejskich, przede wszystkim z Włoch. Zapotrzebowanie na ich pracę wynikało z dynamicznie postępującego procesu industrializacji oraz spadku liczby urodzeń na terenie kraju.
Ta druga okoliczność odróżnia Francję od innych rozwiniętych w tamtym okresie krajów europejskich takich jak np. Niemcy, które mimo uprzemysłowienia, dzięki któremu tworzono szereg
miejsc pracy, były w tym okresie państwem raczej emigracyjnym, którego obywatele wyjeżdżali
z powodów ekonomicznych m.in. do Ameryki Północnej.

Pierwsze regulacje mające służyć kontroli ruchów migracyjnych na terenie Francji miały
miejsce już na początku XX wieku. Były to umowy bilateralne o przepływie siły roboczej. Takie
dokumenty podpisano z Włochami (w latach 1904, 1906, 1919), Belgią (1906) oraz Czechosłowacją (1920).
W latach trzydziestych Francja stała się drugim na świecie państwem pod względem liczby
przyjmowanych cudzoziemców (po Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej). W tym okresie
mieszkało tam 2,7 miliona migrantów, którzy stanowili 6,6% społeczeństwa.

Kolejna fala masowego napływu pracowników—obcokrajowców miała miejsce w latach
pięćdziesiątych i sześćdziesiątych. Zatrudniano wtedy głównie obywateli Włoch, Portugalii,
Hiszpanii, Belgii, Niemiec, Polski i Rosji, przede wszystkim mężczyzn. W tym samym okresie
w sposób bardzo wyraźny wzrosła imigracja z byłych francuskich kolonii. Były one konsekwencją
wojen wyzwoleńczych i procesu dekolonizacji (m.in. wojna w Algierii w latach 1954—62 oraz
późniejsze uzyskanie przez Algierię niepodległości w 1962 roku).

Przełomową datą dla historii francuskiej polityki migracyjnej jest rok 1974. Podobnie jak
w sąsiedniej Belgii w tym właśnie roku wprowadzony został zakaz sprowadzania pracowników
cudzoziemskich na teren francuski. Od tej pory głównym kanałem napływu cudzoziemców
do Francji staje się łączenie rodzin. Wpływa to na feminizację migracji — do kraju przyjeżdżają
głównie małżonki, matki i córki pracujących tam mężczyzn. Stan ten utrzymuje się aż do lat
dziewięćdziesiątych.

Lata dziewięćdziesiąte przynoszą kolejne próby wprowadzenia bardziej restrykcyjnej
polityki migracyjnej w znaczący sposób ograniczającej możliwości osiedlenia się we Francji
na dłuższy okres. Chodzi o tak zwaną doktrynę immigration zero, którą w połowie lat
dziewięćdziesiątych próbował wprowadzić Charles Pasqua (nazywana też prawami Pasqua).
Według tej ustawy procedura łączenia rodzin miała zostać wydłużona z roku do dwóch lat.
Prawo wprowadzało także zakaz podejmowania pracy cudzoziemskich absolwentów francuskich
uczelni wyższych.
Wywołało to falę protestów, których kulminacja nastąpiła w 1996 roku, kiedy to miała
miejsce m.in. okupacja kilku paryskich kościołów oraz kampania na rzecz migrantów
o nieudokumentowanym statusie (fr. sans-papiers).

W związku z tak powszechnymi symptomami niezadowolenia społecznego kolejny
premier Lionel Jospin doprowadził w 1997 roku do przeprowadzenia akcji abolicyjnej, dzięki
której osiemdziesiąt siedem tysięcy cudzoziemców zalegalizowało swój pobyt na terenie Francji
(wnioski złożyło aż sto pięćdziesiąt tysięcy cudzoziemców).

Obecne założenia francuskiej polityki migracyjnej wynikają z ustawy o imigracji i integracji
z 2006 roku - loi relative & [immigration et d l'i'ntegration. Dokument ten ogranicza dostęp
do procedur łączenia rodzin (złożenie wniosku możliwe jest dopiero po osiemnastu miesiącach
legalnego pobytu we Francji a nie, tak jak wcześniej, po roku), ponownie jednak otwiera możliwości migracji ekonomicznej do Francji, rezygnuje więc z postanowień z 1974 roku.

Wprowadza m.in. nowy rodzaj zezwolenia na pracę dla pracowników wysoko wykwalifikowanych oraz ułatwia absolwentom francuskich uczelni dostęp do rynku pracy, a więc tym
samym dąży do zatrzymania w kraju wykształconych w nim kadr. Takie mechanizmy mają według
Nicolasa Sarkozy'ego prowadzić do wdrożenia doktryny immigration choisie — imigracji wybranej
— czyli ułatwiania migracji tym grupom, które francuski rząd uzna za pożądane przede wszystkim
w związku z prognozą potrzeb rynku pracy, ale także, w pewnym zakresie, z sytuacją demograńczną.

Ustawa stawia sobie za zadanie także doraźne przeciwdziałanie aktualnym problemom
związanym z migracjami takim jak m.in. problem fikcyjnych ślubów i oszustw matrymonialnych.
Mechanizmem, który ma je ograniczać jest zapis o przyznawaniu dziesięcioletniego pozwolenia
na pobyt dla obywateli państw trzecich będących małżonkami obywateli Francji dopiero po trzech
latach małżeństwa. Ta sama grupa osób może starać się o obywatelstwo francuskie dopiero
po czterech latach od ślubu (a nie trzech jak było wcześniej). W obu przypadkach należy także zdać
egzamin z języka francuskiego.

Jeśli chodzi o dotyczące migrantów statystyki, do dziś największa grupa migrantów
we Francji przebywa w tym kraju z tytułu łączenia rodzin (na rok 2003 było to 100,590 osób).
Kolejna grupa to osoby, które przyjechały do Francji z tytułu studiów (52,786 studentów). Trzecia
kategoria to migranci ekonomiczni (24,876 osób).

Francuskie ustawodawstwo różnicuje imigrantów (immigres) i cudzoziemców (etrangers).
Imigranci to osoby, które urodziły się poza granicami Francji i w momencie urodzenia miały
obywatelstwo inne niż francuskie. Nawet w momencie otrzymania francuskiego obywatelstwa
osoby te są w statystykach określane jako imigranci. W 2005 roku we Francji było 4,93 miliona
takich osób co stanowi 8,1% społeczeństwa.
Z tej liczby 1,97 (40%) posiada już francuskie obywatelstwo. Cudzoziemcy to ta grupa imigrantów,
którzy nie mają francuskiego obywatelstwa. Dziecko cudzoziemskie urodzone na terenie Francji
automatycznie uzyskuje obywatelstwo francuskie W momencie osiągnięcia pełnoletności.

Migranci przybywający do Francji w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych pochodzili
głównie z krajów sąsiedzkich oraz z Europy Wschodniej (Polska, ZSRR). W latach sześćdziesiątych
zaczęła wzrastać liczba cudzoziemców z państw afrykańskich oraz południowoazjatyckich. Dziś
obywatele państwa afrykańskich stanowią aż 42,2% wszystkich obcokrajowców (w 1962 tylko
153%).

Najważniejszymi krajami pochodzenia migrantów są obecnie: Algieria (667 000 osób),
Maroko (619,000), Portugalia (565,000), Włochy (342,000), Hiszpania (280,000) i Turcja
(225,000). W ostatnich latach zwiększają się grupy migrantów z Afryki (Senegal, Mali)
i Azji (Chiny, Indie, Pakistan).

Wizy, o jakie może się ubiegać cudzoziemiec, chcący przyjechać do Francji to wizy krótko-
i długoterminowe. Te pierwsze są to wizy Schengen wydawane na dziewięćdziesiąt dni
i pozwalające na poruszanie się po obszarze dwudziestu pięciu krajów znajdujących się w strefie Schengen. Wizy te mogą uprawniać do jednego lub większej ilości wjazdów do Schengen
zależnie od tego, z jakiego tytułu zostały wydane. Wizy krótkoterminowe wydaje się na okoliczność wyjazdu turystycznego, wyjazdu służbowego lub wizyty rodzinnej.

Taką wizę otrzymują także osoby przyjeżdżające do Francji na szkolenia, staże konferencje
lub kontrakty krótsze niż 90 dni. Taki dokument musi posiadać także osoba, która przejeżdża
przez Francję tranzytem z wyłączeniem osób podróżujących samolotem z międzylądowaniem
na jednym z francuskich lotnisk pod warunkiem, że nie opuści ona strefy transferowej.

Wiza długoterminowa jest wizą krajową pozwalającą na przebywanie na terenie francuskim
przez okres dłuższy niż dziewięćdziesiąt dni. Wizę taką można otrzymać z tytułu pracy, studiów
oraz łączenia rodzin. Osoby, które mają roczną wizę długoterminową mają prawo do ubiegania się
o pozwolenie na pobyt przed upływem ważności wizy.

Osoby ubiegające się o wizy z tytułu pracy muszą zadbać o to, by ich przyszły pracodawca
jeszcze przed złożeniem przez cudzoziemca wniosku o uzyskanie wizy złożył wniosek o akceptację
umowy do DIRECCTE, Urzędu ds. Firm, Konkurencji, Konsumpcji, Pracy i Zatrudnienia. Ta sama
procedura dotyczy artystów i sportowców zapraszanych na występy czy też rozgrywki na terenie
Francji.

Francuskie prawo wyróżnia dwa rodzaje zezwoleń na pobyt krótko i długoterminowy.
Te pierwsze wydawane są na rok. Mogą je otrzymać osoby mające we Francji związki rodzinne,
naukowcy, artyści i studenci.

Cudzoziemcy przebywający we Francji na podstawie tych dokumentów mają ograniczony dostęp
do francuskiego rynku pracy — nie mogą zostać zatrudnione bez dodatkowego zezwolenia.
Długoterminowe karty pobytu wydawane są na dziesięć lat i pozwalają na podjęcie pracy bez
dodatkowego zezwolenia. Warunkiem otrzymania takiej karty jest pięcioletni legalny pobyt na terenie kraju oraz pozytywne zdanie egzaminu z języka i wiedzy o społeczeństwie.

Wszystkie francuskie zezwolenia na pracę wydawane są przez miejskie oddziały Urzędu
Pracy, Zatrudnienia i Edukacji Zawodowej (Direction Departmentale du Travail, de L'Emploi
et de la Formation Professionale, DDTEFP).

O zezwolenia na pracę we Francji występuje pracodawca. Może o nie wystąpić firma
zagraniczna, posiadająca swoje oddziały we Francji. Zezwolenie wydane obywatelowi państwa
trzeciego na rzecz firmy zarejestrowanej w tym państwie wydaje się na okres 18 miesięcy.
Dokument może być potem przedłużony na okres do 9 miesięcy.

Podobny dokument wydany na wniosek firmy francuskiej może być wydany na czas
nieokreślony, okres ważności zależny jest od rodzaju kontraktu. Oczekiwanie na decyzję
wynosi od 4 do 6 tygodni. Procedura dotyczy przede wszystkim pracowników wysoko
wykwalifikowanych posiadających wyższe wykształcenie. Znajomość języka francuskiego
znaczenie zwiększa szanse otrzymania decyzji pozytywnej.

Na terenie Francji obowiązuje prawo ziemi - dzieci imigrantów urodzone na terytorium
Francji otrzymują francuskie obywatelstwo automatycznie. Obywatele państw trzecich, którzy
wnioskują o nadanie im francuskiego obywatelstwa muszą udowodnić, że spędzili na terenie
tego kraju przynajmniej pięć lat oraz że posługują się językiem francuskim w stopniu zaawansowanym. Jednocześnie, osoby takie w momencie składania dokumentów nie mogą pobierać
zasiłków. Liczba naturalizacji wyraźnie zwiększyła się pod koniec lat dziewięćdziesiątych, w 2005
roku na przykład wynosiła ponad 150 000.

Migranci posiadający zezwolenie na pobyt we Francji mają dostęp do ubezpieczenia
społecznego i opieki zdrowotnej na takich samych zasadach jak obywatele francuscy. Dotyczy
to także osób ubiegających się o azyl, ze statusem uchodźcy i ochroną uzupełniającą. Dla osób,
których dochód nie przekracza 644 euro miesięcznie opieka zdrowotna jest bezpłatna, niezależnie
od liczby osób w gospodarstwie domowym. Osoby zarabiające więcej muszą częściowo pokrywać koszty ewentualnego leczenia. Od 2010 roku nieudokumentowani migranci nie mają prawa
do opieki zdrowotnej, które wcześniej przyznawano im w ograniczonym zakresie (nagłe wypad-
ki, sytuacje zagrożenia życia, choroby przewlekłe wymagające stałej opieki lekarskiej). Wszystkie
dzieci, niezależnie od statusu, mają prawo do edukacji.

Szacuje się, że na terenie Francji przebywa od 200 do 400 tysięcy sans-papiers czyli
nieudokumentowanych migrantów. Są to przede wszystkim osoby z krajów Afryki Zachodniej
a więc z byłych francuskich kolonii. Obywatele tych państw do dziś biegle posługują się językiem
francuskim, co ułatwia im znalezienie pracy w sektorze nieformalnym w tym kraju.

Rządy francuskie dwukrotnie decydowały się na wprowadzenie programów abolicyjnych
dla cudzoziemców. Pierwszy z nich rozpoczął się w lipcu 1981 roku i trwał do lutego 1982. Jego
celem miała być redukcja sektora nieformalnego i legalizacja pobytu osób pracujących na terenie
Francji bez dokumentów. Wnioski o abolicję złożyło 150 000 osób z czego 130 000 otrzymało
decyzje pozytywne.

Kolejna abolicja miała miejsce w latach 1997—1998. Mogły z niej skorzystać przede
wszystkim osoby posiadające we Francji krewnych mogących przedstawić dokumenty pobytowe.
Legalny status otrzymało 87 000 osób ze 150 000 aplikujących. Osoby te pochodziły głównie
z Maroka i Tunezji.

W maju 1998 roku Francja wdrożyła także plan, który pozwala nieudokumentowanym
migrantom przebywającym długoterminowo na terenie Francji na uzyskanie legalnego pobytu.
Rodziny z dziećmi muszą udowodnić, że przebywają na terenie Francji trzy lata, studenci — 15 lat,
a pozostali imigranci — 10 lat. Osoby takie otrzymują zezwolenie na stały pobyt.

Dziś jednak głównym sposobem radzenia sobie z nieregularną migracją nie jest próba
legalizacji większych grup osób, ale raczej detencja i deportacje cudzoziemców przebywających
na terenie Francji bez dokumentów.

W 2003 roku wprowadzona została nowa koncepcja polityki integracyjnej, będąca
właściwie jedynie rozwinięciem doktryny przyjętej w roku 1993. Dyskusja o potrzebie tworzenia takich polityk zaczęła się we Francji już w latach osiemdziesiątych, kiedy stało się jasne,
że przyjęta w 1974 roku polityka zatrzymania migracji nie zdaje egzaminu, bo nawet przy
zupełnym zakazie zatrudniania nowych pracowników cudzoziemskich społeczności migranckie
się zwiększają — cudzoziemcy napływają dzięki procedurom łączenia rodzin. Podstawowym
narzędziem integracji cudzoziemców ma być tak zwany kontrakt integracyjny pomiędzy
państwem francuskim a obywatelem państwa trzeciego. W jego ramach obcokrajowiec
zobowiązany jest do nauki języka oraz uczestnictwa w kursach z wiedzy o Francji. Dodatkowo
rząd francuski realizuje kampanie antydyskryminacyjne, które mają na celu równanie szans
obywateli francuskich oraz imigrantów — absolwentów programów integracyjnych. Dodatkowo,
uczestnicy programów są objęci opieką mentora — opiekuna, który pomaga im w kontaktach
z administracją publiczną, instytucjami państwowymi oraz w urządzeniu się na terenie Francji
(czyli m.in. w poszukiwaniu mieszkania czy szkoły dla dzieci).

Mechanizmem mającym pomagać w integracji są także rozwiązania przyjęte we francuskich szkołach. Instytucje edukacyjne we Francji mają z założenia charakter laicki. Obowiązuje W nich zakaz umieszczania czy też noszenia ostentacyjnych symboli religijnych (w tym m.in.
hidżabów), co spotyka się z protestami ze strony uczniów oraz rodziców uczniów będących
wyznawcami islamu. Nadmienić należy, że we Francji mieszka 5,5 miliona muzułmanów - jest to
największa społeczność wyznawców tej religii w Unii Europejskiej. Takie regulacje mają w założeniu zapobiegać szerzeniu się fundamentalizmu oraz przyjmowaniu przez dzieci uniwersalnych
wartości obywatelskich, które mają stanowić podstawę Wielokulturowego narodu francuskiego.
Dla dzieci pochodzenia migranckiego organizuje się także dodatkowe zajęcia z języka francuskiego oraz z wiedzy o Francji, analogiczne do tych, które są prowadzone w ramach programów integracyjnych, ale dostosowane do wieku słuchaczy.

Mimo tego, że wielokulturowość społeczeństwa francuskiego jest faktem, polityka
migracyjna i integracyjna oraz same społeczności migranckie wciąż budzą kontrowersje.

Mieszkańcy pochodzenia migranckiego są tematem medialnym, tematy związane
z cudzoziemcami w różnych kontekstach pojawiają się także w agendach polityków, głównie
skrajnej prawicy, gdzie pokazuje się obcokrajowców w skrajnie negatywnym świetle. Najbardziej
ekstremalnym przykładem działacza starającego się wykorzystać antymigranckie nastroje był
wieloletni lider skrajnej prawicy Jean Marie Le Pen.

Bardzo głośne i szeroko komentowane w całej Europie były m.in. konflikty uliczne
z udziałem młodzieży ze społeczności migranckiej jesienią 2005. W prasie na całym świecie pisano
także o masowych deportacjach Romów przeprowadzonych przez Nicolasa Sarkozy'ego w roku
2010. Wywołały one skandal medialny przede wszystkim dlatego, że wśród osób deportowanych
byli także obywatele Unii Europejskiej, głównie Rumunii i Bułgarii.

Na terenie Francji działa bardzo wiele organizacji na rzecz migrantów. Nie skupiają się
one wyłącznie w Paryżu — cudzoziemcy, którzy ich potrzebują znajdą je w niemal każdym dużym
mieście. W niniejszym artykule krótko scharakteryzujemy zaledwie kilka z nich. Charakterystyczne
jest to, że ze względu na dużą ilość ośrodków pomagających cudzoziemcom, organizacje te są
stosunkowo wąsko wyspecjalizowane.

Przykładem organizacji działającej w obronie praw migrantów jest GISTI. To stowarzyszenie specjalizuje się w poradnictwie prawnym dla cudzoziemców. Konsultanci udzielają porad
dotyczących legalizacji pobytu, dostępu do rynku pracy, a także prawnych uwarunkowań sytuacji
bytowej obywateli państw trzecich czyli np. kwestii dostępu do mieszkalnictwa, edukacji i służby
zdrowia. Organizacja prowadzi także szkolenia z podobnego zakresu i organizuje konferencje
i warsztaty promujące prawa cudzoziemców i mające na celu podnoszenie świadomości o nich.
Wydawane są także publikacje z wyżej scharakteryzowanego zakresu tematycznego — dla osób
zainteresowanych migracjami, pracujących z migrantami, samych migrantów oraz prawników.

Podobnie jak w Belgii, we Francji znajdziemy organizacje zajmujące się wyłącznie
dziećmi cudzoziemskimi przebywającymi na terenie Francji bez opieki. Jedną z takich instytucji
jest Centre Enfants du Monde. Organizacja prowadzi internat dla takich dzieci i nastolatków,
wśród usługjest także pomoc psychologiczna i medyczna. Mentorzy Centrum pomagają młodym
migrantom w ich życiu we Francji — sprawach szkolnych, zdrowotnych, asystują w kontaktach
z instytucjami publicznymi lub reprezentują w nich dzieci, uczą samodzielności a także prowadzą
zajęcia z wiedzy o Francji. Centrum dysponuje obecnie dziewiętnastoma miejscami.

We Francji działa także wiele organizacji zrzeszających kobiety-migrantki i walczących
o ich emancypację, szanse na rynku pracy oraz perspektywy rozwoju. Do takich stowarzyszeń
należą m.in. Femmes de la Terre i Voix de Femmes.

Ta pierwsza działa przede wszystkim na rzecz kobiet cudzoziemek — ofiar przemocy,
ale także i kobiet-migrantek jako szerszej grupy. Femmes de la Terre specjalizuje się głównie
w poradnictwie. W ofercie znajdziemy konsultacje psychologiczne a także prawne — te drugie są
dostępne również telefonicznie.

Konsultacje prawne odbywają się dwa dni w tygodniu, dostępne są dla wszystkich
kobiet-migrantek. Jak czytamy na stronie internetowej najczęstszym tematem konsultacji
jest dostęp do obywatelstwa francuskiego. Voix de femmes zaś jest organizacją pomagającą
kobietom o pochodzeniu migracyjnym, które były lub są ofiarami przemocy seksualnej,
aranżowanych małżeństw oraz grozi im przemoc rytualna.

Działania organizacji skierowane są głównie do kobiet z krajów muzułmańskich
stanowiących ogromną grupę wśród wszystkich kobiet migrantek we Francji. Voix de Femmes
prowadzi konsultacje, oferuje pomoc psychologa, prowadzi telefon zaufania a także kampanie
mające na celu zapobieganie przemocy wśród migrantów.

Francja, choć jest krajem permanentnej imigracji, jednym z pierwszych krajów w Europie,
który masowo przyjmował cudzoziemców, wciąż nie wykształciła jednej, kompleksowej i długofalowo realizowanej polityki migracyjnej i koncepcji integracji cudzoziemców.
Powstające polityki są bardzo szybko reformowane przez kolejnych rządzących, co sprawia,
że sytuacja migrantów we Francji nie jest współcześnie stabilna. Z całą pewnością warto
śledzić jakie zmiany przyniosą najbliższe lata i rządy Francoisa Hollande'a, następcy
Nicolasa Sarkozy'ego, rzecznika restrykcyjnej polityki migracyjnej, asymilacyjnej integracji
oraz deportacji jako głównego mechanizmu zwalczania migracji nieregularnej.
Podczas wizyty w Paryżu delegacja Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie
odwiedziła siedzibę Wydziału do Spraw Cudzoziemców, gdzie rozmawiano o sytuacji cudzoziemców mieszkających we Francji, 0 procedurze dotyczącej uzyskania zezwolenia na pobyt, terminach
załatwienia spraw.

W trakcie spotkania dyskutowano także nad problemem nielegalnych imigrantów
oraz jego rozwiązaniem praktykowanym przez stronę francuska i polska.

Pracownicy Urzędu Wojewódzkiego odwiedzili także Prefekturę Policji, gdzie zapoznali się
ze specyfika pracy prefektury (od przyjęcia wniosku po wydanie decyzji). Była to niepowtarzalna
okazja by poznać warunki obsługi interesantów, sprawdzić dostępność uzyskania przez nich
informacji (także w języku angielskim), jak również stopień skomplikowania formularzy, które
wypełnić musi cudzoziemiec.

Podsumowanie realizacji polityki migracyjne] Francji

Francja to państwo, które w swojej tradycji propaguje politykę otwartych granic,
jednak na przestrzeni lat tendencje te zaczynają ulegać zmianie i podążać w kierunku zaostrzania
przepisów imigracyjnych.
Prawo imigracyjne i integracyjne we Francji skupia się na 4 głównych założeniach:
1. Zatrudnianie wykwalifikowanych pracowników
2. Ułatwianie pobytu studentom zagranicznym
3. Zaostrzenie przepisów dotyczących „łączenia rodzin”
4. Limitowany dostęp do uzyskania pobytu oraz obywatelstwa francuskiego

W 2006 r. nowe prawo imigracyjne zniosło chociażby automatyczną legalizację pobytu
cudzoziemców pozostających na terytorium Francji przynajmniej 10 lat bez zalegalizowanego
pobytu. Przy czym imigranci pozostający nielegalnie mają możliwość zalegalizowania swojego
pobytu, za co jednak muszą wnieść najwyższą opłatę skarbową liczoną w tysiącach euro.
Tym samym Francja odeszła od praktyki wydawania zobowiązani do powrotu cudzoziemców —
deportacji. Jest to realizacja jednego z założeń francuskiej polityki imigracyjnej, którym jest
bezpośrednia korzyść dla budżetu państwa wyrażona w bardzo wysokich opłatach za uzyskanie
pobytu.

Imigranci przyjeżdżający do Francji chcący pozostać długoterminowo mają obowiązek
podpisania kontraktu integracyjnego (contrat d'accueil et d'integration, CAI) z państwem francuskim, który zobowiązuje cudzoziemców do uczestnictwa w kursach języka francuskiego oraz
lekcjach dotyczących współżycia we francuskim społeczeństwie. Ma to na celu ułatwienie dostosowania się do francuskiego społeczeństwa i pobudzenie chęci integracji ze społecznością. W celu
podpisania takiego Kontraktu rząd francuski stworzył specjalne instytucje zajmujące się imigrantami, a także pomagające obywatelom francuskim wyjeżdżającym z Francji — OFII (L'Office Francais
de L'lmigration et de L'lntegration). Instytucje te zwane platformami dla imigrantów biorą udział
we wprowadzaniu imigrantów w proces legalizacji i integracji wspomagając ich, przeprowadzają
regularnie badania cudzoziemców chcących pozostać na terytorium Francji powyżej 3 miesięcy,

zajmują się podpisaniem kontraktu między państwem francuskim a imigrantem, zajmuje się
pomocą cudzoziemcom chcącym powrócić do swojego kraju pochodzenia będących w trudnej
sytuacji materialnej, bierze udział w walce z wykorzystywaniem nielegalnych imigrantów.

Wraz ze zmianami w prawie imigracyjnym państwo francuskie zaczęło wprowadzać także,
szereg procedur ułatwiających i przyspieszających procedurę imigrantów znajdujących się już
na terytorium Francji chcących zalegalizować swój pobyt. Wprowadzono zapisy imigrantów chcących złożyć wniosek pobytowy odchodząc całkowicie od bezpośredniego zgłaszania się cudzoziemców bez uprzedniego zgłoszenia i zapisu.

Po zapisie cudzoziemiec w wyznaczonym czasie zgłasza się do odpowiedniej prefektury policji
wraz z wnioskiem i dokumentami gdzie zostaję bardzo szybko przyjęty. Podczas tej wizyty
w ciągu 15-60 min urzędnik wydaję decyzję pozytywną bądź negatywną w kwestii pobytu
cudzoziemca. Wydawane jest następnie tzw. „resipise” — zezwolenie na pobyt uprawniające
do legalnego pobytu na terytorium Francji (nie uprawniające do podróżowania) do czasu uzyskania samej karty pobytu (carte de sejour), na którą cudzoziemiec oczekuje do 3 miesięcy. W tym
czasie odpowiednie organy sprawdzają cudzoziemca pod względem karalności oraz tego czy jego
pobyt nie zagraża bezpieczeństwu państwa, a następnie jest drukowana karta, którą w wyznaczonym terminie cudzoziemiec odbiera. Cały proces jest dość szybki i prosty i pozwala na uniknięcie
nie potrzebnego stresu oraz wyczekiwania w kolejkach.

Republika Francuska to kraj o długiej tradycji przyjmowania i integracji imigrantów głównie
ze względu na kolonialną politykę państwa francuskiego.

Prawie jedna dziesiąta francuskiej populacji to imigranci. Od 2012 r. przeciętnie ok. 200 000
tysięcy migrantów przybywa na terytorium Francji każdego roku. Licząc osoby, które wyjeżdża-
ją bądź umierają daje wedle statystyk ok. 90 000 tysięcy imigrantów rocznie, którzy pozostają
na terytorium państwa francuskiego. Francja znajduje się na 4 pozycji wśród państw najczęściej
wybieranych przez imigrantów. Jedna czwarta uchodźców uzyskuje tam pobyt humanitarny.
W 2012 r. 41 000 tysięcy dorosłych oraz 14 000 tysięcy małoletnich aplikowało o azyl. Najliczniejsze grupy imigrantów starających się o azyl na terytorium Francji to obywatele Demokratycznej
Republiki Konga, Rosji, Sri Lanki i Chin. Wedle statystyk populacja Francji rośnie średnio o 1.6%
rocznie co nie znaczy jednak, że liczba imigrantów uzyskujących francuskie obywatelstwo
zwiększa się.

W związku z dużą liczbą napływających imigrantów Francja zmaga się z wieloma problemami,
które francuski rząd stara się rozwiązywać wdrażając nowe przepisy i zaostrzając prawo imigracyjne. Są to nowe wyzwania dla francuskiej polityki, które prowadzą do co raz to nowych projektów
zmian w prawie i ulepszeń na polu polityki imigracyjnej i przyjmowania kolejnych grup chętnych
imigrantów.