Rząd chce pomóc obywatelom Ukrainy, którzy przebywają w Polsce w związku z agresją militarną Rosji na terytorium Ukrainy. Chodzi m.in. o możliwość podjęcia pracy w naszym kraju oraz zapewnienie opieki zdrowotnej i dostępu do edukacji. Dzięki nowym przepisom, obywatele Ukrainy będą mogli legalnie przebywać w Polsce przez 18 miesięcy. Wsparcie finansowe otrzymają również osoby, które przyjęły pod swój dach obywateli ukraińskich

24 lutego 2022 r. Rosja zaatakowała Ukrainę. W wyniku tego, do Polski przybyło już ponad
1 mln osób poszukujących schronienia. Rząd przygotował przepisy, dzięki którym osoby uciekające przed wojną będą mogły legalnie i bezpiecznie przebywać w naszym kraju.

W Polsce działa już 30 punktów recepcyjnych przygotowanych we współpracy z samorządami i organizacjami pozarządowymi dla osób, które uciekają z Ukrainy przed wojną. Osoby te otrzymują m.in. informacje na temat pobytu, podstawową opiekę medyczną, miejsce na odpoczynek, posiłek oraz zaopatrzenie w niezbędne artykuły osobiste.

Legalny pobyt na terytorium Polski

• Obywatele Ukrainy, którzy na skutek rosyjskiej agresji opuścili swoją ojczyznę, będą mogli legalnie przebywać w Polsce przez 18 miesięcy. Będzie to dotyczyć osób, które przybyły do Polski bezpośrednio z Ukrainy i zadeklarowały zamiar pozostania na terytorium naszego kraju.
• Przewidziano także ścieżkę dalszej legalizacji pobytu obywateli Ukrainy, którzy uciekli przed wojną. Osobom, którym pobyt na terytorium Polski jest lub był uznawany za legalny, będzie udzielane zezwolenie na pobyt czasowy. Będzie ono udzielne jednorazowo na okres 3 lat, licząc od dnia wydania decyzji.
• Ustawa zakłada nadanie numeru PESEL obywatelom Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z wojną. Rozwiązanie to pozwoli na realizację szeregu usług publicznych na rzecz tych osób. W tym celu przewidziano specjalny tryb uzyskania numeru PESEL, na wniosek zawierający katalog podstawowych danych. Będzie to odformalizowana procedura umożliwiająca uzyskanie numeru PESEL bez konieczności wykazywania podstawy prawnej dla jego posiadania.

Obywatele Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej uznaje się za legalny, mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarcząna terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej na takich samych zasadach jak obywatele polscy, pod warunkiem uzyskania
przez obywatela Ukrainy numeru PESEL

• W celu ułatwienia dostępu do usług publicznych online przewiduje się, że wraz z nadaniem numeru PESEL obywatele Ukrainy będą mogli uzyskać profil zaufany.
• Uzyskanie numeru PESEL przez obywateli Ukrainy nie wpłynie na kwestię uzyskania polskiego obywatelstwa.

Dostęp do rynku pracy

• Zagwarantowany zostanie dostęp obywatelom Ukrainy do polskiego rynku pracy oraz rejestrację w powiatowym urzędzie pracy.
• Aby skorzystać z tego rozwiązania, pracodawca będzie musiał w ciągu 7 dni powiadomić za pośrednictwem praca.gov.pl właściwy urząd pracy o powierzeniu pracy cudzoziemcowi.
• Obywatele Ukrainy będą mogli również skorzystać z usług rynku pracy w postaci m.in. pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego oraz szkoleń na takich samych zasadach, jak obywatele polscy.​​​​​​

Pomoc socjalna i wsparcie na utrzymanie

• Przewidziano pomoc obywatelom Ukrainy udzielaną przez wojewodów i samorządy. Może ona polegać m.in. na zakwaterowaniu czy zapewnieniu całodziennego wyżywienia zbiorowego.
• Każdy podmiot, w szczególności osoba fizyczna prowadząca gospodarstwo domowe, która zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy uciekającym przed wojną będzie mogła otrzymać świadczenie na podstawie umowy zawartej z gminą. Świadczenie to będzie mogło być wypłacane maksymalnie przez 60 dni, a jego wysokość zostanie określona w rozporządzeniu Rady Ministrów. Przewiduje się, że będzie to 40 zł dziennie, czyli ok. 1200 zł miesięcznie.
• Obywatele Ukrainy będą mogli ubiegać się o jednorazowe świadczenie pieniężne na utrzymanie w wysokości 300 zł na osobę. Chodzi w szczególności o pokrycie wydatkó;w na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe.
• Udzielana będzie także pomoc w formie paczek żywnościowych lub posiłków w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa 2014/2020 współfinasowanego z Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym.

Świadczenia rodzinne

• Obywatele Ukrainy, którzy uciekają przed wojną, będą mieli prawo do pracy na terytorium Polski. Wynika z tego dostęp do świadczeń społecznych czy dofinansowania dotyczącego obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna.

Opieka zdrowotna

• Każdy obywatel Ukrainy legalnie przebywający w Polsce będzie miał zagwarantowany dostęp do publicznego systemu ochrony zdrowia, na tych samych zasadach, co obywatele Polscy.
• Narodowy Fundusz Zdrowia zapłaci za każde świadczenie medyczne dla obywatela Ukrainy w publicznej służbie zdrowia. Finansowanie tych świadczeń będzie zagwarantowane z budżetu państwa.

Oświata i wychowanie

• Wprowadzone zostaną rozwiązania, które pozwolą na zapewnienie kształcenia i wychowania dzieciom lub uczniom będącym obywatelami Ukrainy objętymi przepisami ustawy. W tym celu będą mogły być tworzone inne lokalizacje prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych podporządkowane organizacyjnie szkołom lub przedszkolom.
• Rząd przeznaczy dodatkowe środki z budżetu państwa na kształcenie uczniów z Ukrainy.
• Ukraińscy studenci, którzy uciekli przed wojną będą mogli kontynuować naukę na polskich uczelniach.

Utworzony zostanie Fundusz Pomocy. Środki z niego będą przeznaczone w szczególności na finansowanie lub dofinansowanie zadań związanych z pomocą udzielaną obywatelom Ukrainy.

Nowe rozwiązania mają wejść w życie z dniem ogłoszenia w Dzienniku Ustaw i będą obowiązywać, co do zasady, z mocą wsteczną od 24 lutego 2022;r.

Uproszczona procedura legalizacji

Ustawa przewiduje, że obywatele Ukrainy, którzy przekroczą polską granicę chroniąc się przed wojną, będą mogli pozostać tu legalnie przez 18 miesięcy licząc od 24 lutego 2022 r .Legalny będzie także pobyt dzieci urodzonych w Polsce przez Ukrainki, które uciekły przed wojną. Na złożenie wniosku obywatele Ukrainy będą mieli czas - do 60 dni. Nie będzie to dotyczyć m.in. osób posiadających zezwolenia na pobyt stały, rezydenta,

Rząd w drodze rozporządzenia ma określić od kiedy ta uproszczona ścieżka przestanie obowiązywać, a weźmie pod uwagę m.in. liczbę cudzoziemców napływających na terytorium Polski, sytuację ludności cywilnej i perspektywy zakończenia działań wojennych na terytorium Ukrainy oraz względy obronności, bezpieczeństwa państwa oraz względy ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Ustawa zakłada również, że w przypadku gdy wjazd obywatela Ukrainy nie został zarejestrowany przez komendanta placówki Straży Granicznej podczas kontroli granicznej, jego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej rejestruje organ gminy. Taka rejestracja pobytu następuje na wniosek Ukraińca, złożony nie później niż 60 dni od dnia wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Projekt zakłada też nadanie obywatelom Ukrainy numeru PESEL, który pozwali na realizację szeregu usług publicznych na rzecz tych osób. W tym celu w projekcie ustawy proponuje się specjalny tryb uzyskania numeru PESEL

Uchodźcy będą korzystali z takich samych rozwiązań jak ubezpieczeni w Polsce

W specustawie znajdują się też przepisy, które umożliwiają płatności dla wszystkich świadczeniodawców, którzy obecnie mają podpisane kontrakty z NFZ i będą takie usługi wykonywać na rzecz obcokrajowców, którzy przybyli do Polski od 24 lutego (a nie do całej populacji ukraińskiej mieszkającej w Polsce, oni są ubezpieczeni na podstawie innych tytułów). Z kolei uciekinierzy wojenni będą mieli prawo do bezpłatnych świadczeń rzeczowych, jak i nierzeczowych (pomoc doraźna w POZ, pomoc doraźna na SOR, szpital, ratownictwo medyczne, porady nocnej i świątecznej pomocy). Wynagrodzenie za udzielone Ukraińcom świadczenia, będzie w tej samej wysokości jak w przypadku obywateli polskich.

Ustawa przewiduje też uproszczone przepisy dla lekarzy i pielęgniarek spoza Unii. Zgodnie z nimi każdy, kto uzyskał prawo do wykonywania zawodu w trybie uproszczonym, może podjąć pracę w każdym podmiocie wykonującym świadczenia dla obywateli Ukrainy, a zatem mającym umowę z NFZ.

Do zatrudnienia wystarczy tylko powiadomienie

W specustawie wprowadzono rozwiązanie, które umożliwi swobodny dostęp do polskiego rynku pracy obywatelom Ukrainy, których pobyt został uznany za legalny. Aby z niego skorzystać, podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi jest obowiązany w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez powiadomić za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – praca.gov.pl właściwy urząd pracy o powierzeniu pracy temu cudzoziemcowi na okres do 24 miesięcy.

Niewypełnienie tych warunków będzie oznaczać brak możliwości wykonywania pracy bez zezwolenia na pracę. To z jednej strony będzie ułatwieniem w podjęciu pracy przez migrantów wojennych, z drugiej - zapewni narzędzia do monitorowania sytuacji na lokalnych rynkach pracy. Problemem może być to, że gros uchodźców to kobiety i osoby starsze. Tę grupę resort chce aktywizować w ramach specjalnej puli środków przeznaczonych na roboty publiczne i prace interwencyjne. Obywatele Ukrainy przybyli po wybuchu wojny będą mogli zarejestrować się jako osoby bezrobotne lub poszukujące pracy.